Thursday, June 25, 2009

Rîwayetî seferî Pêşewa Qazî Mihemed bo Taran bo dîdar le gel Qewamuseltene . pûşperî 1325-î hetawî, Namey Dunya



Wîlay jimare 5-î Hotêl Derbend le Taran, le rastewe bo çep:Se'îdî Humayûn, Pêşewa Qazî Mihemed, Mîrza Mistefay Sultanyan.Qazî Mihemed le rojî çuwarşemo, 5-î Pûşperî 1325 [ 27-î Juwenî 1946-î hetawî ] geyştuwete Taran u nizîkey dû hewtû lewê mawetewe

Seferî Qazî Mihemed bo Taran bo dîdar le gel Qewamuseltene
rîwayetî namey [ rojnamey Dunya], jimarey 385 – 26-î Sermawezî 1334 (18-î Dîsambirî 1955)

Seferî Qazî Mihemed serok komarî Kurdistan bo Taran le rûdawe girîngekanî zemanî hukûmetî Qewamuseltene bû.ême bo agadarî le hoy ew sefere u şêwey hatinî Qazî bo Taran u rewtî çawpêkewtin u wutûwêjekanî le gel Qewamuseltene u Rezmara pêrê şewê le malî yekêk le nwêneranî meclîs ke jimareyek le nwêneranî Kurdistan u Azerbaycan lewê bûn u ew demî agayan lew dîdarane buwe, pêwendîman kird u em zaniyarîyaneman wergirt ke be tewawî cêyî bawerin u bo yekemîn car çap u bilaw dekirênewe:
" Duway ewey ke Pîşewerî u endamanî mîsyonekey le Taran royiştin Qewamuseltene bîrî lê kirdewe dawa le Qazî Mihemed bika bê bo Taran bo ewey le bîr u boçûnekanî agadar bê. Taze çend rojêk bû Sedrî Qazî biray Qazî Mihemed ke nwênerî xulî çaredeyemî meclîs bû le Kurdistanewe hatbuwe Taran. Sedrî Qazî ta duwayîn demekanî meclîsî çardeyem ke rojî 20-î Reşemey 1324 ew xule kotayî hat dijî bîruray birakey Qazî Mihemed bû u zor car ew babetey webîr nwêneranî meclîs, wezîrekan u karbedestanî erteş dehênawe,Belam le duway kotayî hatinî xulî meclîs, Komarî Azerbaycanî şûrewî banghêştinî kird le jimareyek le kesayetiyekanî êran u le wane Melîkuşu'eray Behar u Meşkûtî bo ewey çend rojêk serdanî Bako biken u ser le damezrawe kultûriyekanî ew komare biden.Yek lew kesaney ke banghêştin kirabû her heman Sedrî Qazî bû ke duway geranewey le seferî Badkûbe be tewawî bîr u ray xoy gorî u heta dehat ziyatir le birayekey nizîk debuwewe.
Qewamuseltene le yekêk le rojekanî Cozerdanî 1325 Sedrî Qazî bang kird bo koşkî wezaretî karubarî derewe u raygeyand xirap niye Qazî bo cêbecê kirdinî meseley Kurdistan bête Taran u lêre nakokiyekan çareser bika.
Sedrî Qazî ew fikrey pesind kird u lewbareyewe têlgirafêkî bo biray xoy nard u Qazî Mihemed duway amadekirdinî seretakanî kareke çuwe Tewrêz u duway dîdar le gel Pîşewerî be firokey şîrketî rêbiwarguwêstinewey şûrewî ke de wan salan da le xetî Tebirîz [Tewrêz] u Taran da hat u çuwî dekird, nizîk se'at dey beyanî rojî çuwarşemo pêncemî Tîr mang (Pûşper) geyşte Taranê (27-î Juwen).
Qazî Mihemed le katî geyştinî bo firokexaney Mêhrabad, her wek le wêney yekem da debînin, cilubergî kurdî deber da nebû, belkû cilubergî şarî deberda bû u kirawatî lêdabû.ew kesaney hawrêyetîyan dekird birîtî bûn le Se'îdî Humayûn nasraw be Feyzulabegî ke piley acudanî Qazî Mihemedî hebû u cilubergî erteşî Komarî Kurdistanî deber dabû u kesekey dîke Mistefay Sultanyan rawêjkarî taybetî serok komar bû. Ewane herdûkyan le duway rizgarî Azerbaycan u Kurdistan gîran u maweyek le bendîxane da bûn u duway lêburdinî giştî destyan kird be karî azad. Ewey yekemyan xawen mulke u Sultanyan le Mihabad bazrganî deka.

Dabezînî Qazî Mihemed le Hotêl Derbend

Le firokexaney Mêhrabad Sedrî Qazî pêşwazî le birakey xoy kird u be pêy bernameyekî diyarî kiraw Qazî Mihemedyan bird bo mîwanxaney Derbend u lewê dabezî. Yekem kesî ke çuwe dîdarî Qazî Mihemed, Yelxanîzade nwênerî henûkey Mihabad le meclîs bû ke ew demî pîşey pêwendîkarî nêwan Qewamuseltene u
Rezmaray hebû. Yelxanîzade le dostanî nizîkî Qazî Mihemed bû u ber le rûdawekanî Kurdistan hatbuwe Taranê u pêwendî xoy le gel Qazî Mihemed birîbû.
Yelxanîzade le yekêk le dîwekanî nuhûmî serewey Hotêl Derbend çawî be Qazî Mihemed kewt .Qazî Mihemed deyzanî Yelxanîzade le gel dewletî nêwendî hawkarî deka u le ber ewey le tafî lawetiyewe legelî dost bû u le jiyan da hîç xirapeyekî lewî nedîtbû,îznî da Yelxanîzade çawî pêy bikewê. Lew dîdare da Yelxanîzade bê rûderbaystî be Qazî gut heta zuwye bo rizgar kirdinî xot lew girfte girînge çawit be şa bikewê u destî hawkarî bide be dewletî nêwendî u eger detirsêy le Kurdistan le layen karbedestanî bêganewe azarêkt pê biga detuwanî carê le Taran neçiye derewe yan be pêy meslehetî şa sefer bike bo Emrîka u duway ewey ke Kurdistan hatewe nêw êran bigerêwe Mihabad.
Qazî Mihemed le seretawe bew qiseye heja u pêy delê karî Kurdistan tewaw buwe , Serbexoyî wî desteber kirawe u mebest le seferî Taran bo weserxstinewey Seqiz u Serdeşt u Bane bo ser Komarî Kurdistane, çima dekirê min dest le abrû u heysiyetî xom helgirm u hemû zehmetekanim be ba biçê.Dawat lê dekem carêkî dîke em qiseye dûpate nekeyewe ke min amade nîm bîbîstm.
Yelxanîzade dîsan leserî derwa u Qazî Mihemedî pê pêmil nabê.Se'atêk duwatir Yelxanîzade be hîway dîdarî duyem le lay Qazî derwa u destbecê deçê bo stadî erteş u Rezmara le nêwerokî dîdarî xoy le gel Qazî agadar deka.Rezmara destbecê telefonî taybetî Qewamuseltene ke le sefaretî kwêstanî Alman helkewtbû degirê u serokwezîr agadar deka Yelxanîzade helgirî zanyarî girînge sebaret be Qazî Mihemed,rêge biden ba her êsta bê bo dîdenîtan.Qewamîş delê başe u Yelxanîzade berew pirdî Rûmî werê dekewê.
Rezmara le ber ewe katî çawpêkewtinî le Qewamuseltene wergirtbû çunkû deyzanî ta çend se'atî dîke be pêy biriyarî pêşû Qazî Mihemed le gel birayekey Sedrî Qazî deçê bo dîdarî Qewamuseltene.

Qewamuseltene pirsiyarî kird gelo rastewrast pêwendîan le gel Rûsekan heye?

Yelxanîzade çuwe koşkî serokwezîrî,le dîwî çawerwankirdin sipehbud Ehmedî wezîrî şer u Duktur Iqbalî dî ke çawerêy dîdarî Qewamuseltene bûn.Sipehbud Ehmedî hoy dîdarî Yelxanîzade depirsê u Yelxanîzadeş kurtey babeteke be agadarî wezîrî şerî kabîney Qewam degeyênê.Nîw se'at duwatir Mihemedî Qewam serokî defterî serokwezîr rêgey çûne jûrewe be Yelxanîzade deda u ewîş deçête dîwî karî Qewamuseltene u rewtî dîdarî xoy le gel Qazî Mihmed mû be mû bo Qewamuseltene degêrêtewe.Qewamuseltene be wurdî gwê le qsekanî Yelxanîzade heldexa u depirsê?
" xan, rastiyekem pê bilê eto bot derkewt Qazî Mihemed rastewxo pêwendî legel Rûsekan heye yan be rêgey kesêkî sêyemewe peyam werdegirê?"
Yelxanîzade bê ewey îst bigirê wulam dedatewe: " be serî hezretî eşref rastewxo pêwendî le gel Rûsekan heye u carubarîş bo xoy be firoke deçê bo Bako u duway çend roj manewe degerêtewe".
Qewam destêk be demuçawî xoyda dehênê u delê: " min her demewîst ewe bizanim, zor baş têgeyştim çi bikem".
Lew kate da Yelxanîzade îzin dexwazê birwa u Qewam pêy delê beyanî zû bêtewe bo dîdarî.Yelxanîzade le katî derkewtin le dîweke webîrî dêtewe mebestêkî girîngî be Qewamuseltene negutuwe dîsan degerêtewe dîweke u dête pêş mêzî nûsînî Qewam u delê: " dawxwazim le hezretî eşref eweye katî dîdarî Qazî Mihemed îznî hatinî Sedrî Qazî neden,le pêşda Qazî Mihemed werbigirn u boxotan wutûêjî le gel biken u duway ewey le bîrurakanî Qazî agadar bûn îzin biden Sedrî Qazî bête jûrê." Qewam ew fkirey la pesind debê u delê her wa dekeyn.
Katêk Yelxanîzade le xanuî yek nuhomî koşkî kwêstanî dête derê le pêş xanuî defterî Muzeferî Fîrûz debînê Qazî Mihemed be cilubergî kurdiyewe le gel birakey berew xanuî şwênî nîştecêyî Qewamuseltene deçin.Qazî Mihemed her ke çawî be Yelxanîzade dekewê be zimanî kurdî delê: "Filanekes çûbuy boman têçênî!?" Yelxanîzade wulam dedatewe" dilniya be hemû qisekanim be qazancî to bûn,êsta deçî u debînî".Qazî Mihemed be tundî destî Yelxanîzade deguşê u delê: " Dilniyam çunkû tayfey Kurd diro naken".

Ekber xan pêş be hatine jûrewey Sedrî Qazî degirê

Yelxanîzade debînê Se'îdî Humayûn acudanî Qazî Mihemed be cilubergî efserî Kurdistanewe be duway Qazî da dê, be qazî delê şayistey to niye ew kese bew cilubergewe le tek to da bê çunkû Qewamuseltene piyawêkî yekdende u sexte, bo rakêşanî xoşewîstî wî nekey Se'îd berye jûrî serokwezîr!Qazî Mihemed belênî dedatê u her le wêwe Se'îd Humayûn denêrêtewe derewey bax ke otomobîlî Qazî Mihemed le wê ragîrabû.Qazî Mihemed duway malawayî le Yelxanîzade deçête nêw xanuy serokwezîr .Mihemedî Qewam destbecê Qewamuseltene le hatinî Qazî Mihemed agadar deka.Qewamuseltene zeng lêdeda,Ekber xan ke pêşxizmetî taybetî Qewamuseltene bû, bang deka u îznî hatine jûrî Qazî Mihemed deda u katêk Sedrî Qazî be dûway birakey da dê,Ekberxan pêşî degirê u delê çend deqîqeyek teşrîftan le dîwî çawerwanî bê takû îzin werbigirm,Sedrî Qazî zorî pê seyr debê u çareyekî nabê deçête jûrî çawerwanî u 20 deqîqe duwatir bang dekirê.Lew dîdare da Qewamuseltene wa be Sedrî Qazî denwênê ke amadey hawkariye le gelyan çunkû dilî be siyasetî şûrewiyeweye.
Her wek le serewe amajeman pêkird,Qewamuseltene le Yelxanîzadey pirsîbû gelo Qazî rastewxo be şûrewiyekanewe merbûte yan be rêgey nêwincî? u le ber ewey Qewam neydewîst le dîdar u wutûêjekanî da legel Qazî Mihemed,be dijî şûrewî hîç bilê ke ewan destbecê şûrewiyekanî lê agadar ken u bew şêweye rewtî siyasetî Qewamuseltene sebaret be Azerbaycan aw u aw çê, peyta peyta be Qazî Mihemed delê amadey hemû core wutûêj u nehêştinî nakokiyekan le gel êwem.
Ew dîdare teqrîben layenî teşrîfatî hebû u biryar dira dû roj duwatir dîdarî duyem ser bigrê u her weha Qewamuseltene Sedrî Qazî agadar deka, Duktur Cawîd ke taze buwete estandarî Azerbaycan le Tarane u ew bo cêbecê kirdin u tertîbî teşkîlatî Kurdistan pêwendîtan legel deka u çawî pêtan dekewê.
Ew roje rabird, bo beyanî zû Yelxanîzade deçêtewe dîdarî Qewamuseltene u Qewam be Yelxanîzade delê: lem rowe debê legel Kurdistaniye benêwbangekanî danîştuy Taran wekû Hacî 'êzulmemalîkî Erdelan u Asef pêwendî bigirî u karêkî wa bikey biçne dîdenî Qazî Mihemed u le rastiyekanî barudox agadarî ken.Yelxanîzade belênî dedatê u paşan delê: Duwênê şitêkm le bîr çû bû be 'erztan bigeyênim u ewîş eweye ke Qazî Mihemed gutbuy mebest le seferî bo Taran dagîrkirdinî Serdeşt u Seqiz u Bane ye ke êsta be dest hêze dewletiyekanewen.
Qewamuseltene tûre debê u delê ew qisane çiye,derdekewê gişt ew karane le bin serî Sedrî Qazî daye,bibir bibir seferî Qazî bo ew şitane nebû, dawaman lê kird bê bo cêbecê kirdin u tertîbî teşkîlatî îdarî Kurdistan ke biryare bixirête ser Azerbaycan u Mihabad bibê be fermandarî u lew bareyewe wutûêj bikeyn.çunkû duwênê dîdarî wî le gel min layenî teşrîfatî hebû,her êsta biçuwe lay Qazî u dostane pêy bilê sebaret be Serdeşt u Seqiz u Bane wuşeyekîş çiye nelê ke nek her qebûl nakirê belkû deşbête hoy birînî wutûêjekan.

Duyemîn dîdar u wutûêj le gel Qazî Mihemed

Yelxanîzade destbecê berew Derbend deçê u katêk deçête nêw hotêl ke Duktur Selamulay Cawîd estandarî Azerbaycan xerîkî wutuwîjî xomane debê le gel Qazî Mihemed. Yelxanîzade bo ewey sirincî Duktur Cawîd berew lay xoy ranekêşê xoy le telefoxaney Hotêl Derbend dexaflênê.
Nîw se'at duwatir le layen pêşxizmetewe agada dekirê ke Duktur Cawîd royiştuwe destbecê le pilîkanekan ser dekewê u deçête dîwî Qazî Mihemed.
Ber le wey îznî dîdarî buwê, debînê sertaş çuwete jûrê u deyewê ser u demuçawî Qazî îslah ka, le ber ewey dergey jûreke awale buwe Qazî Mihemed Yelxanîzade debînê u daway lê deka bête jûrê.
Duway ewey îslahî Qazî Mihemed tewaw debê, Yelxanîzade paşmawey qisekanî dwênêyî dirêje pê deda,u Qazî le wulamî da delê êwe le gwêy ga da nustûn,dwênê Qewamuseltene nîşanî da be tewawî le gel êmeye u be derdî dilman aşnaye.
Yelxanîzade debînê natuwanê le wutûêj le gel Qazî Mihemed çi akamêk werbigrê, boye paşmawey qisey serekî dadekûjênê u delê bo ewey karekan be meylî êwe helsûrê le dîdarî Qewamuseltene da basî weser xistinewey Seqiz u Bane bo ser Mihabad meken.

Qazî Mihemed depirsê boçî?

Yelxanîzade wulam dedatewe hêşta karî girêngtan le ser rêye,êwe debê le pêşda karêk biken dewletî nêwendî Kurdistan be resmiyet binasê u bêtû be resmiyet binasrê,ewcar sebaret be şwênekanî dîke wutûêj biken.
Qazî Mihemed delê, dinya Komarî Kurdistanî azadî be resmiyet nasîwe u hezretî eşrefîş dwênê ruy muwafîqî nîşan dawe.
Yelxanîzade çunkû rewiyey Qazî Mihemedî be tewawî dezanî u deyzanî ew nasiyawî le gel barudoxî nêwneteweyî niye u tenê zanînî hêndêk zimanî Inglîsî u Rûsî bo siyasetmedarî be bes dezanê, hîç nalê u pêy delê boçî dîdarî serleşkir Rezmarat we duwaye xist? xirap niye biçiye dîdenî ewîş.
Qazî bew qiseye nêwçawanî têk denê u delê Rezmara debê bête dîtinî min,eger çûme dîdarî Qewamuseltene le ber ewe bû Qewamuseltene dû kirasî le min ziyatir diranduwe u le barî temenewe le min gewretire.
Be kurtî duway çayî xuwardinewe Yelxanîzade Hotêl Derbend be cê dehêlê,ber le wey birwa,Qazî Mihemed be Yelxanîzade delê deyewê otomobîlî suwarî bikrê u nazanê kame mark baştire.Yelxanîzade delê otomobîlî Ford bikirê, çunkû Ford bo rêge sextekanî Kurdistan lebare.
Yelxanîzade le Hotêl Derbendewe deçîte stadî erteş u çawî be Rezmara dekewê u serokî stad duway bîstinî nêwerokî dîdarî wî le gel Qazî Mihemed bo ewey akamêk bo wulat wedest kewê amade debê le şwênêkî sêyem le gel Qazî Mihemed dîdar bika, u helbet ew şwêne diyarî dekirê u duway muwafeqetî Qazî,ew le gel birakey Sedrî Qazî ziyatir le dû se'at le gel Rezmara dadenîşin u Rezmaraş wekû Qewamuseltene le wutûêjekanda pay Rûsekan nahênête gorê u tenya şitêkî ke deylê ewe debê ke,Qazî Mihemed le lay Pîşewerî xoy be piçûk nîşan neda.
Wêdeçê ew qiseye be dilî Qazî Mihemed bû bê çunkû Qazî Mihemed swênd dexwa le cêda dijî Pîşewerî ye u xoşî le çarîşî naye, çunkû nwêj naka, u cige le nwêj nekirdinîş her katêk yektirî debînîn fermanim pê deda u peyta peyta daway bac le Kurdistan deka u be nardinî name dawa deka malyat ko keynewe u hewaley Tewrêzî keyn.
Rezmara zor xoşhal debê u nexşey kar amade deka u duway ew dîdare be Yelxanîzade delê, we duy cêbecê kirdinî pêşniyarî Qewamuseltene kewê u dîdarî kesayetiye Kurdistaniyekan le gel Qazî rêk bixa.

Fehîmulmulk Banghêştinî Qazî Mihemedî kird bo nanî nîwero

Le Kurdistaniyekanî danîştuy Taran zoryan çûne Hotêlî Derbend u be şêwey xusûsî çawyan be Qazî kewit,le seruy ew core kesayetîyane da Asefî Kurdistanî,Hacî 'êzulmemalîkî Erdelan u Duktur Zengene bûn.Fehîmulmulkîş çend car be şexse dîdarî le Qazî kird u rojêk Qazî bang kird bo nanî nîwero. U Qazî Mihemed le Parkî Emînudewle ke Fehîmulmulk be kirêy girtbû nanî le gel dexwa, u goya ser le malî Hacî 'êzulmemalîkîş deda le Dêzaşîb.
Wutûêjekanî Kurdistaniyekanî danîştuy Taran le gel Qazî Mihemed ziyatir layenî dostaney hebû u tenê Asef u Erdelan u Fehîmulmulk Qazî têdegeyênin pêvajo ew core niye ke ew pêy waye u wez'î uî legel Pîşewerî ciyawaze. Pîşewerî xawenî mal u hêlane u binemale niye le Azerbaycan,belam Qazî xawenî binemaley çuwar sedsale ye u le mindaliyewe le Mihabad buwe u kar u pîşey qezawetî şer'e ke be pêy fermanî resmî şay xudalêxoşbû ew pile girîngey dirawetê,ca boye wa baştire bo ewey kareke bigate cêyek dîdenî şa bika u lew çawpêkewtine da xoy le ber dest dewlet binê u le hemû karekan da be qazancî dewletî nêwendî ewîş be nihênî hengaw helhênêtewe.
Lew dîdarane da Qazî Mihemed be hîç cor ew fikire qebûl naka u tenya delê ew be şexse piyawêkî komonîst niye u nêwanîşî le gel Pîşewerî niye u mebest le nizîkî wî le Rûsekan u damezrandinî Komarî Kurdistan tenya u tenya, narezayetî xelke u le layekî dîkeşewe êsta Mela Mistefay Barzanî be duhezar suwarey çekdar u fîdayî xoyewe le şarekanî Kurdistan e u tenya asayştî hudûd u serawerdî Kurdistanyan be estoweye,eger ew xoy le ber dest dewlet binê, karî ew suware penabere 'êraqîane çi lê bika u le layekî dîkewe dû sal lemewber katêk hatbûme Taranê hêşta rêberî
" Komele" ( wuşey komele be zimanî Kurdî be watay cem'iyet u hîzbe) im qebûl nekirdibû, ew salî le gel birakem Sedrî Qazî çuwîne xizmet e'lahezret u lewê basî narezayetî xelk u sirincnedanî dewletî nêwendîm bo kird u e'lahezret be başî agayan leweye u emin natuwanim dest le xelik helgirim u karêkî ke geyandûmanete êre le pir leber yek helweşênim.
Kesayetiye Kurdistaniyekan be taybetî Asef debînin Qazî Mihemed le cêda amade niye qisekanî ewan biselmênê u hest pêdeken Sedrî Qazî ziyatir handerî Qazî Mihemede u le rojekanî duwayî manewey Qazî Mihemed le Taran îtir le dîdar u wutûêj le gelî dest deparêzin.
Pêwendiyekanî Duktur Cawîd le gel Qazî Mihemed herwa berdewam bû.Duktur Cawîd bo cêbecêkirdinî karekanî estandarî [Azerbaycan] le Taran mabuwewe, zorbey rojan le Hotêlî Derbend u yan le malî Sedrî Qazî ke le Mu'êzulsultan helkewtbû,nanî nîweroy le gel Qazî Mihemed dexward u wutûêjî siyasî le gel dekird. Duktur Cawîd her ew demî kewtbuwe xizmetî dewletî nêwendî u hoy rastî ewey Duktur Cawîd dewrêkî dû layeney degêra le ber çalakî u hewlî George Allen balwêzî Emrîka le Taran bû ke be hêndêk rêgey taybetî ke duwatir deynûsîn u le ziman Duktur Cawîd xoyewe deygêrînewe.
Duktur Cawîd êsta le şeqamî şapûrî Taran metebî heye.Duktur Cawîd u şebusterî amade bûn be nihênî dawxwazekanî dewletî Taran le Azerbaycan pêk bihênin be bê ewey ke Pîşewerî u hawkaranî lêy agadar bin.
Be kurtî çalakî Duktur Cawîd le cilkî dijayetî le gel hukûmetî Taran da,buwe hoy ewe ke Qazî Mihemed amade bê Kurdistan bixrête ser Komarî Azerbaycan u le Mihabad be pêy pêşniyarî Qazî, fermandarêk diyarî kira u be resmî dest be kar bû.Wek fermandarî Mihabad,Seyfî Qazî wezîrî hêzî kabîney Qazî Mihemed dandira u destbecê le layen Duktur Cawîdewe be wezartî kîşwer [nêwxo]nasêndira u hukmî fermandarî wî be îmzay Fereydûnî kefîlî wezaretî kîşwer derkira u rageyêndira.
Qazî Mihemed le ser yek bîst roj le Taran bû.Otomobîlî Fordî be dûsed hezar riyal le kompanî Ford kirî u rojane le şeqamekanî Taran pêy degera ta ewey ke çend roj ber le çûnewey xoy be firoke,otomobîlekey be rêgey Zengan da nardewe bo Kurdistan.
Qazî pênc car çawî be Qewamuseltene kewit u 3 car be Rezmara.Lew dîdarane da Qazî Mihemed neytuwanî ew corey ke debê akamêk be dest bihênê u tenya karêkî ke tuwanî bîka wergirtinî hewaley sîgar bû ke le birî wî sed ton tutinî sewzî îdarey duxanîyatî ke le Bokan ragîrabû le Seqiz radestî karbedestanî dewletî nêwendî kird.

Têbînî: min ew deqem le ruy 8 laperey ke be "maşên tehrîr" nûsrawetewe u le arşîwî Rehîmî Qazî da buwe le zimanî Farsiyewe wergêrawe.Ew nûsraweye le kitêbî " Tarîxçeyé Xanwadéyé Qazî der Wulayté Moirî, be qelemé şadrrwan Xelîl Fetahé Qazî,Tbirîz 1378 " îş da bilaw kirawetewe.

em wêneye be spasewe le kitêbî " Pîşewayé Bîdarî, Xatératé Se'îdé Homayun,bé kuşéşé Haşémé Selîmî,moeséséyé çap u neşré Aras, Hewlér 2004 " wergîrawe

Nusxeyekî dîke lew wêneyey pêştir bilaw kirabuwewe


Nusxeyekî dîke lew wêneyey pêştir bilaw kirabuwewe

Em wêneyey lêre da deybînin rojî helkirdinî alay Komarî Kurdistan le Mihabad helgîrawe le rastewe bo çep: neferî duyem: Seyd Mihemedî Tehazade(Eyubyan)wezîrî bêhdarî,neferî çuwarem: Reyis Cumhûrî Kurdistan Pêşewa Qazî Mihemed,neferî şeşem: Hacî Babeşêxî Siyadet serokî heyet reysey mîllî, neferî hewtem: Mihemed Husênî Seyfî Qazî wezîrî hêzî kurdistan u cêgirî reyis cumhûrî Kurdistan.
Têbînî:hoy ewey delêyn em wêneye î rojî 2-î Rêbendan niye, eweye lêre da Pêşewa bergî nîzamî deber da niye,wekû ew wêneyey wa le ktêbekî Eagleton da çapkirawe.Hîç gumanî têda niye wêney nêw kitêbî Eagleton rojî 2-î Rêbendan helgîrawe.Ew efserey silawî nîzamî pêşkêş deka,Ehmedî Kefaşî yan Kerîmî Nazmî ye,wa derdekewê em wêneye u wêney pêşû le yek bone dahelgîrabin wênehelgir: Seyadyan yan Simayil xanî Feruxî

Têbînî : em wêneye le layen rêzdar " Susan Meiselas " be destman geyştuwe. ew şîkirdinewaney le bin wêneke nûsrawin, hem sebaret be piley kesan u boney helgîranî wêneke durust nîn

Saturday, June 6, 2009

şêx Mihemed Sedîq [ Pûşo] kurî Seyd Tehay Nehrî u Arçîbald Roosevelt le Bexda


şêx Mihemed Sedîq [ Pûşo] kurî Seyd Tehay Nehrî u Arçîbald Roosevelt le Bexda

Le rastewe bo çep: Archie Roosevelt, Seyd Mihemed Sedîq [ şêx Pûşo] u Armin Meyer yek le karbedestanî sefaretî Emrîka le bexda. em wêneye le mangî Juyîyey salî 1944 helgîrawe.Seyd Mihemed Sedîq kurî Seyd Tehay Nehrî yek lew kurdane bû ke le sermawezî 1320-î hetawî [ dîsambirî 1941] da banghêştin kiran bo serdanî Azerbaycanî şûrewî.

Têbînî : em wêne be sipasewe le kitêbî " For Lust of Knowing, Memoirs of an Intelligence Officer , Weidenfeld and Nicolson, London 1988 “ wergirawe

Wêney [8] Em wêneye Arçîbald Roosevelt le katî serdanî le Mihabad,14-16 Sêptambirî 1946 helîgirtuwe


Wêney [8] Em wêneye Arçîbald Roosevelt le katî serdanî le Mihabad,14-16 Sêptambirî 1946 helîgirtuwe

Em weneye le ber dem Kangay Hîzbî Dêmokratî Kurdistan helgîrawe

Têbînî: em wêneye be spasewe le çapî tazey kitêbî Susan Meiselas: Kurdistan In the Shadow of History wergîrawe.

Thursday, June 4, 2009

Boçûnî Endamanî Komîtey Nêwendî Hîzbî Dêmokiratî Kurdistan

Boçûnî Endamanî Komîtey Nêwendî Hîzbî Dêmokiratî Kurdistan

Arçîbald Roosevelt le kitêbekey da “ For Lust of Knowing, Memoirs of an intelligence officer, Weidenfeld and Nicolson London, 1988”dû bendî terxan kirduwe bo basî Kurdan u yek lew bendane be taybetî le ser Komarî Kurdistane Ew denûsê: "Qazî gutî " Kurdekan dawxwazêkî ewper asayî naken,tenê ew mafe xoriskî u azadîyaneyan dewê ke bo beşeriyet be rewa dandirawe, Korî Netewe Yekgirtuwekan debê barudoxî Kurd le be rçaw bigirê,u eger êsta destbecê sazkirdinî Kurdistanêkî Yekgirtû u serbexo dest nada, be lanî kemewe ew dezgaye detuwanê ew dewletaney kemayetî Kurdyan têdaye naçar bika melbendî otonomîyan le çuwarçêwey sinûrekanî xoyan da bo damezrênin."Emin le raportekem da kurtey boçûnî endamanî komîtey nêwendî Hêzbî Dêmokiratî Kurdistanim bas kirdibû ke le katî manewey kurtî ême le Mehabad da hênayane gorê: Ewan minetbarî Yekêtî şûrewî bûn ke deretanî serbexoyî ewanî pêk hênawe, belam eweşyan dadegirtewe ke şûreiyekan dest le karubarî hukûmetekeyan wernaden u karbedestanî şûrewî le şarekeda nîn.( emin wam weber çaw hat ‌ zorbey endamanî komîtey nêwendî Hîzbî Dêmokiratî Kurdistan meylî berew komonîzmyan têda nebê‌, u wa diyar bû arîstokirasî kon hêşta cilewî karekanî be destewe bê.) ewan xoyan le barudoxêkî şorşgêraneda dedî - belam şorşêkî nasyonalîstî. Gutyan awatyan eweye dewletekeyan perepê biden bo ewey hemû nawçe Kurdinşînekanî êran weber bigirê. Ewan amaden dest le nawçekanî Kurdistan berew başûr ke le jêr kontirolî êran dan helbigirn lewane nawçe 'eşîretiyekanî Lur u Bextîyarî ke xoyan be Kurd nazanin. Berew lay Bakûr ewey ewan deyanewê beşêk le Azerbaycan degrêtewe ta degate Başûr u rojhelatî deryaçey Rezayiye le wêwe ta degate sinûrî şûrewî.endamanî komîtey nêwendî ewperî bêzarî u carzî xoyan le ast erteşî iêran derbirî, Wêdeçû ewan be tewawî le hebûnî jimareyekî zorî serbaz u hêzî êranî dilpeşêw bin ke berew Başûr mol dirawin.Belanî kemewe yek le endamanî komîte amajey pêkird ke hukûmetî nêwendî xerîkî teleke nanewe u kakew biraleye le naw hêndêk le 'eşîrete Kurdekanda [“ For Lust of Knowing, ll 279, 280 ]

Wêney [7] Pêşewa u jimareyek le karbedestanî Komarî Kurdistan le hewşey kangay Hîzbî Dêmokiratî Kurdistan le katî serdanî Arçîbald Roosevelt


Wêney [7] Pêşewa u jimareyek le karbedestanî Komarî Kurdistan le hewşey kangay Hîzbî Dêmokiratî Kurdistan le katî serdanî Arçîbald Roosevelt

Em wêneye debê rojî Dûşemo 16-î Sêptambrî 1946 katî dîdarî duwemî Pêşewa u Arçîbald Roosevelt helgîrabê.
le rastewe bo çep :1. nenasraw,2. Ehmedî Ilahî [mam Ehmedî Hacî Ellay] le rêberanî Hîzbî Dêmokiratî Kurdistan,3.Dillşadî Resûlî endamî komîtey nawendî Hîzb u duwatir mu'awnî kulî îdarey ferheng. 4.Menafî Kerîmî le rêberanî Hîzbî Dêmokiratî Kurdistan, 5.Pêşewa Qazî Mihemed,6. Sedîqî Heyderî le rêberanî Hîzbî Dêmokiratî Kurdistan,7, Xenî Xusrewî reyisî şaredarî Mehabad,8. Xelêlî Xusrewî reyisî îdarey karî Kurdistan u le rêberanî Hîzbî Dêmokiratî Kurdistan 9 .'Elî Xusrewî yek le kadre here helsûrawekanî Komarî Kurdistan,10.Mayor Ce'ferî Kerîmî mu'awnî wezîrî Hêzî Dêmokiratî Kurdistan,.

Têbînî : em wêneye be sipasewe le têzî :" Lêkolîneweyek sebaret be pêwendiyekanî Komarî Mehabad u Komarî Dêmokiratî Azerbaycan؛ hawkarî girj u şwênî le ser Komarî Mehabad -î 1946, Richard A. Mobley, Washington D.C.,Mey 1979 " wergîrawe. Nûser sipasî Archie Rooseveltî kirduwe bo ewey em wêne u çend wêney dîkey le ber dest nawe

Wednesday, June 3, 2009

Wêney [6] Archie Roosevelt u serkirdekey dîkey hawrêy le nêw bazarî Mihabad , Duway Nîweroy Yekşemo 15-î Sêptambrî 1946



Wêney [6] Archie Roosevelt u serkirdekey dîkey hawrêy le nêw bazarî Mihabad , Duway Nîweroy Yekşemo 15-î Sêptambrî 1946

Arçîbald Roosevelt le bîreweriyekanî da "Swey zanîn" delê duway nîweroy rojî Yekşemo 16-î Sêptambir çûn u be nêw şar da gerawin.Ew kesey le dûrewe be cilubergî reşewe piştî le dûrbîne Menafî Kerîmî le karbedestanî komare,ewey ke be cilubergî serkirdeyî Emrîkayiyewe diyare,debê hawkarekey Arçîbald Roosevelt bê ke be daxewe nêwîman pê nalê.
Duway bilawbûnewey em wêneye le"Wêney Komarî Kurdistan" da xwênereweyekî berêz agadarî kirdîn, ke ew şwêne 'Meydanî Menguran" e u ew keseş ke legel mîrza Menafî Kerîmî u serkirde " elkolîste" nêw nezandrawekey Emrîkayî rawestawe u be yekewe le qapî " şormeze" î derwanin, debê Mîrza Husênî Hebîbî hawserî Martha dahl [ Mîzdal Xanim] bê ke dekrê dewrî dîlmancî gêrabê.Arçîbald Roosevelt le kitêbekey da hîç basî kelk wergirtin le dîlmanc le katî serdanî Mihabad da naka. Wa derdekewê bo xoy hêndêk zimanî Farsî zanîbê. Zor sipas bo zanyarî ew ruwanere berêze, hîwa darm wêney zor bê u ew kesaney dîkeş ke serî em pêgeye deden, be pêy derfet zanyariyekanyanman le gel beş biken.Cêy we bîr hênaneweye " Martha Dahl" le dewrey 11 mangey hebûnî resmî " Komarî Kurdistan" da le ber ewey le nawçe be " Emrîkayî" da dendra bo ewey hîç girftêk bo karubarî Komar neyete pêşê, le Mihabad royîştbû.


Têbînî : Em wêneye le Torînêwneteweyi wergîrawe