Nasandinî Wezîranî Hukûmetî Komarî Kurdistan Le Layen Menafî Kerîmî yewe
Menafî Kerîmî yekêk le kadre paye bilîndekanî Hîzbî Dêmokrat u Komarî Kurdistan le yaddaştekanîda ke wekû perawêzî bîreweriyekanî Se'îdî Humayûn bilaw buwetewe:
" Pîşewayé Bîdarî Xatératé Se'îdé Homayùn,bé kuşéşé Haşémé Slîmî,mueséséyé çap u Neşré Aras, Erbîl 2004" be kurtî her kam le wezîrekanî hukûmetî Cumhûrî Kurdistanî nasanduwe u denûsê: "şerhî halî kurtî her kam le wezîrekanî hukûmetî Cumhûrî Kurdistan u ew pile u payaney heyanbû awaye:
1. Sedrî Heyet Reyse ( serokwezîr) Axay Hacî Babe şêx,xelkî şarî Bokan bû, le katî rageyandinî Komarî Kurdistan da temenî 68 sal bû.Berêzyan le binemaley seydekanî Zembîl bû u le kar u barî şer'î da zor zana u karame bû.Le hestan u danîştinî giştî da le gel xelik baş decûlawe.endamî J.K nebû,le salî 1324 le gel bizûtnewey neteweyî Hîzbî Dêmokirat kewit u le salî 1333-î Hetawî le dêy Turcan wefatî kird.
2- Mihemed Husênî Seyfî Qazî wezîrî ceng, amozay xudalêxoşbû Qazî Mihemed piyawêkî heta bilêy be xowe bû. Le yekêk le dêyekanî nizîk Miyanduwaw da denîşt . Dilxwazane bibû be endamî J.K .Fermandeyî erteşî neteweyî kurdistanî be estowe bû.Berêzyan kesêkî zor germ bû u biwêrî u azayî le bawkî Seyfulquzat şa'îrî şorişgêrî Kurd bo be mîrat be cê mabû.
3- Menafî Kerîmî 25 salan le endamanî J.K, yarîde danî Qazî Mihemedî le karubarekanî le mer komîtekanî hîzbî be estowe bû.
4- Mihemedemînî Mu'înî wezîrî kîşwer nizîkiyekî zorî legel bazrgananî şûrewî le Tewrêz hebû u cêyî bawerî u dilniyayî ewan bû.
5. Seyid Mihemedî Eyyûbyanî Merkezî ( Tehazade) wezîrî bêhdarî lawêkî sî sale bû u bo xoy xoy pêgeyandibû u le endamanî le mêjîney komeley J.K. bû.
6- 'Ebdulrehmanî êlxanîzade (Muhtedî) wezîrî karubarî derewe le xawen milkanî be destelatî şarî Bokan, xwêndinî ayînî zor başî hebû yekêk le endamanî helkewtùy J.K. bû,temenî nizîk 35 sal debû u lepênaw J.K. da çermeseriyekî zorî kêşabû.
7. Simaylaxay êlxanîzade wezîrî rê temenî 35 sal bû kurî Mehmûdaxay êlxanîzade, le binemale bedestelatekanî şarstanî Bokan bû.le salî 1944 da bû be endamî J.K.
8- Ehmedî Ilahî wezîrî abûrî temenî 40 sal bû, le seretay damezranî J.K. da bû be endam.Nasiyawiyekî başî hebû le ser pirsî abûrî.
9. Xelîlî Xusrewî 38 salan wezîrî kar le endamanî J.K. bû, le seretawe ke teşkîlatî Hîzb be tewawî nihênî bû zorbey danîştinekan le malî berêzyan dekran.
10- Kerîmî Ehmedeyn wezîrî post u têlêgraf, 40 salan bû, le salî 1945 da bû be endamî J.K.
11- Hacî Mistefay Dawudî 55 salan le binemale nasrawekanî Mihabad bû, le salî 1945 da endametî J.K-î pejrand, le tecaret u sewda u mamle da zor zana u agay le meselekanî rojane bû.
12- Mela Husênî Mecdî 65 salan wezîrî dad,xwêndewartirîn u benêwbangtirîn piyawî ayînî bû u î'tbar u bayexî dînî u qezayî zor berzî hebû.
13- Mehmûdî Welîzade,23 salan medresey berzî kiştukalî Kerecî tewaw kirdibû, le salî 1943 da bû be endamî J.K.,le karubarî kiştukal da xawen ra bû.
14- Sedîqî Heyderî wezîrî tebilîxat le damezrêneranî J.K., le karubarî hîzbî da zor çalak bû u le pênaw azadî Kurdistan da zehmetî zorî kêşa."
Helbet,wek lew zanyarîyaney le jimarekanî berdestî Kurdistan derdekewê,Mîrza Menafî Kerîmî le seretay damezranî hukûmetî Kurdistan da wezîrî ferheng nebuwe, belkû yek le helsûrawe serekiyekanî hîzb u tenanet ber le derçûnî beyannamey rageyandinî "Komeley Dêmokiratî Kurdistan" yek le endamanî ew heyete buwe ke legel Qazî Mihemed çûne Bako.
Jimarey 40-î rojnamey Kurdistan [ şemo 7-î banemerî 1325 /27î Awrîlî 1946] namey mudîrî medresey Xusrewî, Hebîbî bilaw kirduwetewe ke denûsê : " Axay mudîrî muhteremî rojnamey berzî Kurdistan îstîd'aman waye ew çend 'erayzî xuwarewe le rojnamey berzî Kurdistan çap bifermùn !
Emin le teref tewawî mamostayanî medrsey Xusrewî le dananî hezretî axay mîrza Menaf Kerîmî be sîmetî wezîrî Ferheng u axay Dilşad Resulî be sîmetî mu'awîn u bazresî kulî wezaretî Ferheng îzharî supas u qedirzanî dekeyn u amadeyîdman heye ke lewey duwa ferheng le jér tuchatî şexsî riyastî mu'zemî Cumhurî Kurdistan u ew dû zate mubarke be întîha dercey tereqî xoy bigat.
Mudîrî Medresey Xusrewî, Hebîbî "
Mîrza Menafî Kerîmî sebaret be karî xoy le wezaretxaney ferheng her le yadaştî perawêzî bîreweriyekanî Se'îdî Humayûn da denûsê: "ew rojey ke îdarey ferhengî Kurdistan kewte ber dest min, hestim kird bo cêbecê kirdinî ew karaney xirawne ser estoy min le dahatû da le gel kêşey zor qurs u dijwar berewrû debim. le Xermananî 1320we ta salî 1324 teqrîben hemû fêrgekan daxiraw yan nîwe daxiraw bûn u wez'î xanùy ewan u ders dadanî sawayan le hemû rùyekewe narêk u pêk u şipirze bû u bo gutnewey zimanî Kurdî ne kitêbêk hebû u ne mamosta, le layekî dîkeşewe bo kirdinewey fêrgekan le hemû layekewe guşar dehat,çi çareyek cige lewe nebû le Kurdistanî 'êraqewe kitêbî Kurdî bihêndrê,bew biryaraney wa le layen Heyetî Ferhengî ra dira le maweyekî kem da ew kitêbaney pêwîst bûn geyiştinê u duway gorranî pêwîst le çapxaney Mihabad amade kiran u kitêbe tazekan le fîrgekan u kitêbixane giştiyekanî şarî da bilaw kiranewe, hawkat le gel kiranewey fêrgekan çend nefer le amojgaranî 'êraqî be dilxwazî xoyan be mebestî deris dadanî zimanî Kurdî be nawekanî 'Usman Danîş,Mihemed Wurdî, 'Ebdulqadr Ehmed,Cemîl Behaeldîn hatine Mihabadê. Xwêndkaran be şewq u zewqêkî zorewe ke çaweruwan nedekira hatine polekanî ders,u bew mirxe zorey ke heyan bû le mawey kemtir le mangêk da elfupêtkey Kurdî u ta radeyekîş xwêndin u nûsîn fêr bûn u bew pêye ew gîrugirftey wa le seretawe wa dadendira cêbecê kirdinî mihal bê be hasanî berteref bû.
çuwar mang le hukûmetî Kurdistan têperî bû u lew maweyeda kemukurtî u kêşey karubarî perwerde ta radeyek belada xira,belam îdare kirdinî medresekan le gel ew hemû hewleş ke dirabû pêdawîstî be cîdiyetêkî ziyatir bû,bo pêşgirtin lewey ke karekan nekewnewe ser yek u karî ferhengî çetî tênekewê axay Biraymî Nadrî m kirde cêgirî [wezaret] î Ferhengî Kurdistan, nawbiraw yekêk le lawanî xwêndewarî Kirmaşanî u lîsansî edebîyat bû,berêzî lawêkî zor helsûraw u le cêbecê kirdinî karekan da cîdî bû, şew u roj bo demêkîş çiye le pê rageyştin be pêdawîstiyekanî fêrgekan tenexî ne dekird u erkekanî xoy be baştirîn şéwe pêk dehêna u min be fikrî asûdewe be karekanî dîkey hîzbiyewe xerîk bûm."
Derecey Nîzamî Endamanî Komîtey Néwendî Hîzbî Démokratî Kurdistan
Le rastewe bo çep: 1. Serpolî 2 Mihemedî Yahû,2. Serpolî 2 Wehabî Buluryan,3. Serpolî 2 Husênî Zêrîngeran [ Firuher] , 4.Serpolî 2 Menafî Kerîmî, 5,Serpolî 2 Dilşadî Resûlî ,6. Mayor [ Serlik] Mîney şerefî
Em wêneye le fîlmêkî belgeyî wergîrawe ke le layen Fîrqey Dêmokiratî Azerbaycan ra amade kirawe. Dew fîlme da ke nizîkey 52 deqîqeye,bo mawey 10 deqîqe dîmenî karbedestan u pêşmergey Komarî Kurdistan guncêndirawe. Ew dîmenane î bone u munasebetî ciyawazin.Be daxewe ta êsta tewaw bom sax nebûtewe ke em wêneye u hêndêk dîmenî dîkey ke duwatir lêre da bilawyan dekeynewe î çi boneyekin,belam bê goman î tarîxî ber le 25- 4 – 1325-î hetawî wate rojî kûjranî Serpolî 2 Mihemedî Nanewazden.çunkû lem boney san u rêjeye da cige le dîmenî Pêşewa Qazî Mihemed, Hacî Babeşêxî Siyadet,Jeneral Mayor Mihemed Husênî Seyfî Qazî,dîmenî Serpolî 2,Mihemedî Nanewazadeş debîndirê.
Ew pile nîzamîaney serewem be pêy ew agadariyey William Eagleton nûsîwe ke delê:" endamanî komîtey nawendî Hîzbî Dêmokratî Kurdistan ke zorbeyan le kabîney hukûmet da bûn,eger yûnîformî nîzamî amal Rûsiyan deber kirdiba derecey serpol 2 yan hebû".
Wêney 'Ebdulay Birayim şemzînî aktorî serekî Daykî Nîştiman
şanoy Daykî Nîştiman
Be rîwayetî Menafî Kerîmî
Hawînî salî 1324-î hetawî / 1945-î Zayînî
“Hêşta nazanim nûserî şanoy Daykî Nîştiman çi kesêk yan kesanêk bûn.Ew şitey lew u lemim bîstuwe eweye hêndêk le cewananî Mehabadî le duway rûxan u têk tepînî hukûmetî Reza Xan le salî 1320-î hetawî [ûtî salî 1941-î Zayînî] be hebûnî azadiyekî rêjeyî,car u bar le dewrî yektirî ko debûnewe u be zimanî Kurdî rahênanyan le ser şanoy Daykî Nîştiman dekird u berêweyan debird.
Daykî Nîştiman be şîweyekî diltawên le katêk da dest u pil u laqî le kot u zincîr dabû u nuştabuwewe u heldelerzî u taqetî royiştinî nebû dehate ser şano u bîneran be dîtinî ew wez'e diltawêney Daykî Nîştiman xem u pejareyekî zor daydegirtin u be taybetî be bîstinî hawarî diltezênî mindalekanî,firmêsk de çawyan detiza u dîtinî ew şano pejarengêze şwênêkî qûlî dekirde ser hest u nestî bîneran.Eslî şanoke le 5 beyt şê'rî şa'îrî be nêwbangî Kurd 'Ebdulrehmanî şerefkendî ( Hejar) îlhamî wergirtbû:
Cûceley Nîştiman *
Rawkerî bedxû, xwên rêjî xwên xor/ eto bî u xuda ,besiye zulm u zor
emcarş bim de molet u mewda/ roley şîrînim le şîrîn xewda
le jêr balm da,ray meperêne /hêlanekeman lê merûxêne
le xwênî xom dil, endêşê naka/ belam detirsim tîrt xeta ka
nedirê le min,we rolem kewê /cergekem bibrê le şîrîn xewê
dindûkî şûşî, şûşey giyanime/ xet u xalekey, xetî giyanime
to baxeber nî le êş u derdim /dil debirjênê henasey serdim
le daykit pirse, pêt delê halim /înca tam dekey jiyanî talim
pêm xoşe bimrim nek cûcelekem /birencê u bipsê bendî dilekem
Hejar cûceley nîştiman etoy/ wehay xoş dewêy bewefabî boy
şa'îr awa degêrêtewe ke melêk le nêw lik u popî darêk da hêlaneyek bo xoy u cûcelekanî pêkewe denê ta lew hêlaneye da be xeyalî asûde mindalekanî bexêw ka. Cûcelekanî wurde wurde bazelle debin u we cimucûl dekewin u daykyan be renc u kwêreweriyekî zor dan u awî rojaneyan bo peyda deka u agay lêyan debê.
Le pirr le dûrewe sê rawkerî lê peyda debin her yekey le layekewe berew hêlanekey dên.Dayk hest deka rawkerekan zor bê beze u dilreqin,u bibê u nebê deyanewê rawiyan ken.Rawkerekan be çawî quşqî temaşay emla u lay xoyan deken ta degene bin ew darey meleke u cûcelekanî hêlaneyan lê danawe.Daykeke zor peşêwe u leswêy mindalekanî nazanê çi bika.Yekêk le rawkerekan xerîke sêreyan lê bigirê. Dayik be hat u hawar u pirmey giryanewe be ser rawkereke da deqîjênê:ey rawkerî xwên xor dezanim be temay rawî ême hatùy.ême boxoman le sûçêkî em lêreware hêlaneyekeman pêkewe nawe lêman merûxêne,le jêr balim da cûcele nazdarekanim nustûn,le xewyan rameperêne.ême em hêlane piçkolaneyeman be xwênî dil durust kirduwe lêman têk mede.Dindûkî şûşî cûcelekanim şûşey giyanime,xet u xalî per u balyan nîşaney giyanime.Emin le mergî xom natirsêm,belam tirsim leweye ew tîrey tên heldekey ser bika u we ber rolekanim kewê,le şîrin xew rayan perênê u bendî cerg u dilim bipsênê.
Ew kesey dewrî Daykî Nîştiman-î degêra 'Ebdullay Nehrî bû ke le salî 1360-î Hetawî koçî duwayî kird. Ew le cilubergî dayik da be dengî xoş u dilnşînî xoy be ahengêkî xefetawî ruwew rawkerekan ew şê'raney serewey dexwêndewe u degirya.'Ubeydîlay Eyûbiyan u Sîrûsî Hebîbî dewrî mindalekanyan degêra u ew demî her dûkyan mêrdmindal u le temenî 13 – 14 salî da bû.Sîrûsî Hebîbî lawêkî wêçû u bewec bû u dengî zor xoş bû u karî le ser dilî bîster dekird.Ew kirasêkî sipî deber dabû u çûbû deqalbî pepûleyekewe,deste barîk u şûşekanî ruwew asman heldehêna u yek le şê're be nêwbangekanî Hacî Qadrî Koyî dexwêndewe ke le pesnî xuda daye.
Ey bê nezîr u hawta, her toy ke berqerarî / bê dar u bê diyarî, bêdar u payedarî
be zimanî mindalane le katêkda kulî giryanî le ewkî da bû le xuda deparawe daykî biparêzê u le çing rawkeranî rizgar ka.Nale u nuzay mindalaney ewende diltawên bû dilî hemû bîsterêkî dexiste of u janewe.
Lew hale da bîneran bê ewey bituwanin pêşî xoyan bigrin zorr zorr degiryan. şanoyeke le hewşey malêk pêşkêş dekra bo ewey der u dirawsêş lêy bê beş nebin. Ew jin u kiçaney şanokeyan le pişt penceran,le ser dîwaran u le ser serbananewe dedî,neyan detuwanî pêşî giryanî xoyan bigirn u gorr gurr firmêsk le çawyan dehate xuwarê u hîç bînerêk nebû ew şanoye karî le ser neka u be dîtinî xem daynegirê.Le şanoke da,duwa car mindalan bin pîlî daykiyan degirin u helîdestênên u maçî deken u dilî dedenewe ta ewey ke le sayey pêkêşî u wurey ewan da,daykî nîştiman le mirdin u yexsîrî u le çing rawkerekan rizgarî debê.Ew şanoye le şarekanî Mehabad, Nexede, şino u Bokan pêşan dira u xelik be germî pêşwazîyan lê kird."
Serçawe : " Pîşewayè Bîdarî, Xatératé Se'îdé Homayùn,bé kuşéşé Haşm Selîmî, be zimanî Farsî ,Mueseséyé çap u neşré Aras, Hewlér, 2004.” Laperrey 38,39 wergér:Hesen Qazi
*Be daxewe em şê'rey Hejar lew kitêbey serewe da be kem u kùrrî u alugorewe çap kirawe,boye şê'rekeman le rùy nusxey çapkirawî ke le jimarey 5-î Nîştiman Rêbendanî 1323-î Hetawî, lapere 20 da bilaw kirawetewe nûsiyewe.
Seyd Mihemedî Semedî le kitêbekey da " Négahî bé tarîxé Mehabad" wêneyekî 'Ebdullay Nehrî çap kirduwe ke le şanoy Daykî Nîştiman da dewrî daykî gêrawe u denûsê: " Bîrî zîndû bê " 'Ebdullay Nehrî" nasraw be " 'Ebdullay Biraym şemzînî" le opêray Daykî Nîştiman da dewrî serekî hebû.Ew şanoye le mangî marsî 1945 [Xakelêwey 1324 ] le Sablaxê pêşkêş kira. Dengxoşî 'Ebdullay Nehrî le hemû kwéyek dengî dabuwewe.Le payîzî salî 1360-î Hetawî da koçî duwayî kird.Ruhî şad bê.Seyid Mihemedî Semedî le wutûwêjêk da delê 'Ebdullay Nehrî heta mirdinîşî xelik her be " daykî Nîştiman" nêwyan heldawe.
Hunermendî şano Birayimî Ferşî sebaret be Daykî Nîştiman rîwayetêkî dîkey dirêjtirî le ser binemay wutûwêj le gel Xenî Bulûryan nûsîwe.
Têbînî:wêney serewe be sipasewe le kitêbî " Négahî bé Tarîxé Mehabad" Seyid Mihemmed Semedî" wergîrawe.
Dû belge sebaret be kongirey yekemî Hîzbî Dêmokratî Kurdistan 2-î Xezlwerî 1324-î Hetawî
Kurdistan , jimare 302 , şemo-î Xezelwerî 1329/ 29 -î Oktobirî 1949
organî Hîzbî Dêmokiratî Kurdistan ( le layen destey nûseran derdeçêt)
Têwersûranî pêncemîn werzî hewelîn kongirey Hîzbî Dêmokiratî Kurdistan
Pênc werz lemew ber de berwarî 2-î mangî Xezelwer da hewelîn kongirey Hîzbî Dêmokiratî Kurdistan le bajêrî Mehabad be îştirakî 270 – nefer nwêneranî tewawî çînekanî Kurdistanî mezn saz bû. Ew kongireye de mêjùy berberekanî netewey Kurd da xawenî kelkêkî zor gewre ye u bo kerretî hewel yêketî îrade u awat u amancî çînekanî Kurdistanî be îsbat geyand. Ew kongireye,diro, tebilîxat u buxtanî çendîn werzey dagîrkeranî êran u 'êraq u Turkiyey sûr kirdewe.Wekî me'lûme dujminanî netewey ême dayma dawayan dekird ke goya yêketî îrade u amanc de nêw netewey Kurd da de gorê da niye.Faşîstekanî Turkiye dawayan dekird ke " mebestî kurdayetî " le Turkiye da nemawe.Dem u dezgay Reza Xan be xoy defşî ke de nêwan 'eşîretekanî Kurdistan da nêwan naxoşî u dujminayetî pêk hênawe u heta hetaye le nêwan hel nagîrêt.
Belam hatinî nwêneranî tewawî Kurdistanî mezin u 'eşîretekan bo kongire îzharatî ewan de kongirey nawbiraw da dîwî awejùy dujminanî netewey Kurdî wederxst.
Ew nwêneraney ke bo kongire helbjêrdrabûn,le derdî netewey Kurd u le zulm u zorî dagîrkeran nîsbet be Kurdan be çakî agadar bûn u bo xoyan de nêw agirî zulmî dagîrkeran da desûtan.Degel ewey ke dagîrkeran bo pêşgîrî kirdin le hat u çoy Kurdan sinûre dataşrawekanyan qayim kirdibû,degel ewey ke têror u teb'îd u talan kirdin le ser sinûre dataşrawekan hukmatî dekird,belam dîsanekeş îradey yêketî xuwazî Kurdanyan pê bê hêz nekra u le Kurdistanî dagîrkirawî sûriye u 'êraq u turkiye ra çend nwênerêk bo îştirak kirdin de kongire da hatine Mehabadê.Nwênerî Kurdistanî dagîrkirawî 'êraq de kongire da raygeyand ke "debê tewawî Kurdistan yêk kewêt u meramî Hîzbî Dêmokiratî Kurdistan rizgar kirdinî tewawî Kurdistanî dagîr kirawe".
Nwênerî Kurdekanî sûriye kutî ke : "ême be tewawî hêzî xoman hazrîn ke be gwêrey meramnamey Hîzbî Dêmokiratî Kurdistan tê bikoşîn u emin slawî germ u gurî danîştûwanî Kurdistanî suriye u lubinan be xelkî qaremanî Mehabad u be nwêneranî kongire radegeyênim."
De kongire da le mer zulm u zorî dagîrkerekan, le mer siyasetî şovênîstî ewan nîsbet be ziman u rêwşwênî kurdewarî u le mer damezrandinî likekanî hîzb skalayêkî zor be 'emel hat. Pêşeway şehîdî netewey Kurd Qazî Mihemed dew kongireye da nutqî kird u le paş bexêrhênanî nwêneran u duwan lemer ew mebestaney jûrû raygeyand ke : Dujminan be xiyalî xoyan bo bed nêwkirdinî ême nêwî komonîstman le ser dadenên, belam zor teesuf keiême hêşta neman tuwanîwe bibîne komonîst.Mebestêk ke zor aşkiraye u pêdawîstî lêdwan niye, 'îbaret leweye ke dewletî şûrewî u jeneralîsmus Stalîn pêşeway raste qanî netewey Kurde u netewey Kurd be tenya de netîcey siyaset u yarmetî u hawkarî wîda rizgar debêt.
De hewelîn kongirey Hîzbî Dêmokratî Kurdistan da rêze qerarêk qebûl kira ke yêkêk le wan le mer qayim kirdinî dostayetî u yêketî xelkî Kurdistan u Azerbaycan bû.Her weha kongire le paş tewaw kirdinî karubarî xoy agadarîyêkî bilaw kirdewe ke: " ... Hewelîn kongirey Hîzbî Dêmokratî Kurdistan le paş çend roj skala be îştirakî nwêneranî tewawî netewey Kurd ew netîceyey wedest hêna ke debê Kurdistan rizgar u serbest u yêk bêt... meramnamey Hîzbî Dêmokratî Kurdistan bo berberekanî rizgarî netewey Kurd helkewtûtirîn çekêkî be birşte u debê komelanî xelk le dewrey ew hîzbe wexir bin..."
Nîhayet kongire be serokayetî Qazî Mihemed komîtey nawendî helbijard u pêy espard ke lew ro ra be gwêrî meram u nîzamî teswîb kirawî kongire dest be kar bikat.Bew curey karubarî hewelîn kongirey Hîzbî Dêmokiratî Kurdistan duwayî hat. Ew kongireye de mêjùy berberekanî Hîzbî Dêmokiratî Kurdistan da be kongirey pêk hênanî Yêketî netewey kurd deejmêrdrêt.Komîtey nawendî Hîzbî Dêmokiratî Kurdistan be gwêrey espardekanî kongire dest be kar bû u wekî xelkî Kurdistan boxoyan şahîdin, yêketêkî mehkem u qayim de nêw 'eşîretekan u çînekanî dîkey netewe da pêk hat u dagîrkeran degel eweş ke hêrişyan hêna u azadîxwaznyan de jêr te'qîb u têror da dana,belam dîsanekeş neyan tuwanî ew yêketiyey le nêwan helgirn.
Ew yêketiye ke espardey hewelîn kongirey Hîzbî Dêmokiratî Kurdistane,de şeraytî berberekanî nihênî ewroy Hîzbî Dêmokiratî Kurdistanîş da be çakî xoy denwênêt.
Kurdistan,jimarey (681) 43, şemo 1-î Xezelwerî 1333 / 23-î Oktobirî 1954
organî Hîzbî Dêmokiratî Kurdistan ( le layen destey nûseran ra derdeçêt)
9-mîn salî hewelîn kongirey Hîzbî Dêmokratî Kurdistan
Be rageyiştinî rojî 2- î mangî Xezelwer le rojî kiranewey kongirey yêkemî Hîzbî Dêmokiratî Kurdistan 9 sal radebrêt.Salî 1324 dew roje da le şarî Mehabad be îştirakî nwêneranî tewawî teşkîlatekanî Hîzbî Dêmokratî Kurdistan u her weha be huzûrî gelêk le piyawî be dîmen u pêşkewtùy welatî ême Hîzbî Dêmokiratî Kurdistan yêkemîn kongirey xoy saz kird.Ew beserhate le mêjùy netewey Kurd da beserhatêkî zor gewre bû.
Ehemiyetî sazbûnî Hîzbî Dêmokiratî Kurdistan u yêkemîn kongirey wî ber le hemû şitêk lewe daye ke,ew demî hêzî dêmokrasî be ser faşîzm da serkewtû bibû,wekû tewawî netewekan netewey Kurdîş lew helkewtuwayetiye îstîfadey kird u bo estandinî huqûq u rizgarî xoy destî be kar kird.Hîzbî Dêmokiratî Kurdistan tewawî hêze pêşkewtuwekanî le rîzeyêkî wahîd u yêkkewtû da be pêçewaney îrtîca' u împiryalîzm wexir hêna.Hîzbî Dêmokiratî Kurdistan welatî Kurdistanî le jêr nufûzî împiryalîzm derhêna u têkelawî nawçey hêdyaiyetî u dêmokirasî diniyay kird.Kongirey yêketî Hîzbî Dêmokiratî Kurdistan be hoy pesind kirdinî meramname u nîzamnamey hîzb beşî esasî awatî ew rojey netewey Kurdî de xoy da nuwand.
Le beyaniyekda ke,ber le saz bûnî kongire le layen Hîzbî Dêmokiratî Kurdistan ra bilaw kirawetewe rageyandrabû ke, "ême Kurdan ke, le êran da dejîn çend sal u belke çend qerne bo estandinî heq u îxtiyarî mîllî kêşeman kirduwe.Le xoman kirduwete gaw gerdûn.Bedibextane karbedestanî mustebîdî êran be hîç corêk hazir nebûn qise hîsabiyekanî ême bibîstin.Hetta lew heqe ke, le qanûnî esasî da bo eyalat u wilayetekanî êran dandirawe neyan hêştuwe fayde werbigirîn u hemîşe cuwabî ême gulle u bomb u top u gîran u derbederî u le dar dan u yexsîrî buwe".Her lew beyannameyeda rageyandrabû ke," hawwetenanî xoşewîst debê bizanin heq nadrêt, deestêndrêt.ême debê bo estandinî heq u îxtiyaratî mîllî cêgay xoman mile bikeyn؛ ew mileyeş yêketî, palwêkdan, teşkîlat u çûne pêşî pêwîste". Her lew beyannameye da 8 şu'arî taybetî Hîzbî Dêmokiratî Kurdistan nûsrabû.Lew şu'araneda heqî xudmuxtarî Kurdan,heqî xwêndin u nûsîn u îdare kirdinî karî welat be zimanî Kurdî, damezrandinî encumenî wîlayetî Kurdistan u diyarî kiranî me’mûrîn le xudî Kurdan dawa kirabû u rageyandrabû ke, netewey Kurd degel netewey Azerbaycan u Asorî u Ermenî u ewanî dîke destî birayetî dawete yêk u bo rizgarî tewawî xelkekanî êran berberekanî dekat.Lewêda rageyendrabû ke,Hîzbî Dêmokiratî Kurdistan be hoy îstîfade le serwetî tebî'î Kurdistan u pere pêdanî cûtêrî u tecaret u me'arîf u sihiye bo berewjûr birdinî barsitayî jiyanî madî u me'newî netewey Kurd berberekanî dekat.
Ew agadariye le layen 71 kes ra îmza kira bû ke, lewane 24 kesyan xawen milkî çikole, 18 kes wurde burjuwa, 9 kes rûnakbîr u karbedestî dewletî, 16 kes serok u endamî 'eşîret u 4 kes ruhanî bû[n]. Eweş nîşanî da ke,Hîzbî Dêmokiratî Kurdistan nek her le layen komelanî mezinî kirmanc u ladêyî ra,belke le layen tewawî tebeqatî rizgarîxuwazî Kurdistan ra pêşwazî lê kira.
Mebestî esasî ewî rojê ke, 'îbaret le berberekanî be pêçewaney faşîzm u împiryalîzm bû le meramnamey Hîzbî Dêmokiratî Kurdistan da zor be çakî u rûnakî rageyendirawe u wezîfey esasî ewî rojêy Kurdan nîşan dirawe.
Le mer nîwe u natewawî meramnameke ew demî nedekra bidwéyn,çunke mebestî esasî be durustî le wêda nîşan dirabû, belam ewro, le halêk da ke nawçey hêdiyayetî u dêmokirasî dinya gelêk berew pêş çuwe u zîdyetî komelayetî le welatî ême da gelêk perey girtuwe nakrêt le merr gelêk lew nîwe u natewawyane bêdeng dabinîşîn.
Natewawîyêkî zor gewre ke,ewro lew meramnameye da weber çaw dekewêt 'îbaret leweye ke,le wêda le mert mebestî zewî u berberekanî çînayetî le Kurdistan da çi nekutrawe.Le halêk da ke,burjuwazî êran be lewnî lîbiral mebestî îslahatî zewî dehênête gorê,le halêk da ke,hetta şa zewî beş kirdin be gewretirîn hoy tebilîxatî xoy dezanê,hîzbêk ke, xoy be nwênerî mîlîoneha, însanî zehmetkêş dezanê, hîzbêk ke, deyewêt rêgay rizgarî be xelk nîşan bidat, natuwanê îtir le merr mebestî zewî bêdeng bêt. Le nêwan labirdinî fêodalîzm u mehw kirdinewey wî u şwênî sêrwaj yêkêk lew amance here gewraneye ke, ewroke de beranber netewey Kurd da rawestawe.
Ewro le halêk da ke, 9 sal le hewelîn kongirey Hîzbî Dêmokiratî Kurdistan radebrêt netewey Kurd le jêr rehberî Hîzbî Dêmokratî Kurdistan da be pêçewaney dezgay monarxo- faşîstî şa – Zahîdî berberekanî dekat u têdekoşêt ke nîştmanî xoy le jêr çengurrkî împiryalîzm derbhênêt.
Ewro şu'arî esasî berberekanî be pêçewaney împiryalîzme, lew haleda berberekanî çînayetî le ser esasî ew şu'are berew pêş derwat.
Têbînî : em dû nûsrawey serewe le " Rojnamey Kurdistan" wergîrawe. Ew rojnameye le lapereyekda le gel rojnamey " Azerbaycan" organî fîrqey dêmokiratî Azerbaycan be salanî dûr u dirêj le şarî Bako çap kirawe. lewaneye ew rojname yek lapereyiye ta hezar jimarey lê bilawbûbêtewe. Duwayîn jimarey ke le berdest ême daye jimare 877 e ke le 21-î Xermananî 1335/ 12-î Sêptambirî 1956 derçuwe.
u wêdeçê ew nûsrawane be qelemî Rehîmî Qazî bê ke bo xoy yekêk le beşdaranî kongirey yekemî Hîzbî Dêmokiratî Kurdistan buwe.Sipas bo profêsor Tûrecî Etabekî ke nûsxey le ber helgîrawey 36 jimarey ew "kurdistan" ey le ber dest nayin.
