Qanûnî Mucazat Dîwanî Herbî Hêzî Dêmokiratî Kurdistan

Qanûnî Mucazat Dîwanî Herbî Hêzî Dêmokiratî Kurdistan

" Kurdistan jimare 40, şemo 7-î Banemerî 1325 Hetawî/ 27-î Awrîlî1946‌ tesuîbî qanûnî mucazat beraber be emriyey jimare 1607 – 1.2. 25- î Komîtey Merkezî
[Hîzbî Dêmokiratî Kurdistan] dîwanî herbî hêzî dêmokiratî teşkîl u qanûnî mucazatîş wek le xuwarewe nûsrawe tesuîb bû:

Qanûn

Madey 1- casûsî ke be yeqîn geyişt cezay ew ê'dame, emma eger delîlî texfîf le kar da bibin tewawî darayî ew kese debête hî dewlet. Yan zîndanî be kar le şeş mangewe ta mirdin.
Madey 2- mestî u herzeyî le de rojewe ta yek mang zîndanî le gel kar u le penca ta dû sed qemçî her nobey le penca qemçî ziyatir nebê.
Madey 3- dizîn yan le nêwbirdinî malî dewlet le çaw ew gunahe ke kirduye ê'dam yan helgirtinî darayî ew kese bo dewlet u yan zîndanî be kar le dû mangewe ta mirdin u le hemû halda derkirdin le ser xidmet. Kesanêk ke be tifeng u yan esleheyekî şere cerdeyî u rêgirî u yan dizî biken ewanîş cezayan her waye.
Madey 4- zorhênan bo hawser yan bo kesanî dî yek sal zîndanî be kar u lê estandinewey ewey ke sendùye.
Madey 5- tiryak kêşan [...] bê beş bûn le tewawî huquqî medenî. Ewaneş ke le ser xizmetin, eger le duwaye da fêrî tiryak bin le duway yek sal zîndanî be kar le ser xidmet der dekirên.
Madey 6 – helatin le şer da u eslehe be dujmin dan cezay ê'dame.
Madey 7 – xeyanet be mîllet yan dewlet yan nîştiman ê'dame, emma eger delîlî texfîf le beyn da bê , wek le madey 1 nûsrawe reftar dekirê.
Madey 8- des dirêjî be namûsî xelik cezay her bew coreye ke le Heyetî Reysey Mîllî da guzerawe.
Madey 9- bertîl wergirtinîş her weha.

Têbînî 1. tewawî girtûwan ( duktur, lîsans,dîplome u naqis nebê) le rojî gîranewe be emrî ew meqamaney ke selahiyetyan heye mumkîne karyan pê bikirê, emma rojî le 6 se'at ziyatir na u rojanî te'tîlîş her na.
Têbînî 2- efseran u neferatî Hêzî Dêmokiratî Kurdistan u casûsanî xaric eger yekêk lew gunahaneyan lê rû bida her le Dîwanî Hereb pê radegen.Xelkî xaric lew hêzeweş be pêy fermanî Riyasetî Mu'ezemî Cumhûr, em dîwane hukmyan dekat.Ewa bo agadarî tewawî dêmokratî Kurdistan em qanûne çuwar car le dùy yek le rojname da çap u bilaw dekrêtewe xuda bikat hîç kes yekê lew gunahaney lê rû nedat, dena hetmen bew mucazatey ke nûsrawe girftar debê. Serokî Dîwanî Herbî Hêzî Dêmokiratî Kurdistan :
Ibrahîm selah 2-a "


"Tébini : Ew qanûney Dîwanî Herbî Wezaretî Hêzî Dêmokiratî Kurdistan her wek rageyêndrawe le çuwar jimarey be dùy yekday Kurdistan [ jimare 40, 41, 42, 43 ] bilaw kirawetewe

Namey Serpolî 2 Ibrahîmî Selah bo jeneral mayor Heme Reşîd Xanî Qadir Xanzade

Namey Serpolî 2 Ibrahîmî Selah bo jeneral mayor Heme Reşîd Xanî Qadir Xanzade fermandey hézî Péshmerge le Sera u menteqe



Têbînî : em belge ye le bergî yekemî kitêbî : "Dewletî Cumhurî Kurdistan , belge u dokumênt, , Mehmud Mela 'Izzet " wergîrawe

Wêney Serpolî 2 (Padpolkovnîk) Mihemedî Nanewazade u Serpolî 2 Ibirahîmî Selah u hêndêk le efseranî dî komarî kurdistan

Wêney Serpolî 2 (Padpolkovnîk) Mihemedî Nanewazade u Serpolî 2 Ibirahîmî Selah u hêndêk le efseranî dî komarî kurdistan



Em wêneye le Mihabad le kangay " pêşmergexane"y Hêzî Dêmokiratî Kurdistan le mangî 3-î salî 1325î Hetawî gîrawe.Kesî pêşewe : Serpolî 2 Mihemedî Nanewazde, fermandey Hêzî Nawendî Dêmokiratî Kurdistan u duwatir mu'awinî siyasî wezaretî Hêzî Kurdistan. Rîzî duyem le rastewe bo çep : 1.Serpolî 2 Ibirahîm Selah, fermandey polî 3-î Hêzî Nawendî , duwatir serokî Sitadî Hêzî Merkezî Dêmokiratî Kurdistan, Serokî Dîwanî Herbî Hêzî Dêmokiratî Kurdistan , 2.Serberz [kapîtan] 'Ezîzî Sedîqî , bazresî wezaretî Hêzî Kurdistan le Sera, 3. Nawdar Mihemedî Tokmeçî, 4. Nawdar Husênî Xefafî.Rîzî Sêyem le rastewe 1.Nenasraw. 2. Salhî Qizlbaş ,6. Mihemedî Mubelexî Mudîrî Mektebî Kirmancî , 10. Yosifî şafî'î

" Kurdistan jimare 15 , şemo 27-î Rêbendan-î 1324-î Hetawî/ 16-î Fêwriyey 1946
cêjnî serbexoyî u nasandinî serok cumhûrî berzî Kurdistan le pêşmergexaney Hêzî Dêmokiratî Kurdistan
şewî 4 – 11 – 1324 şewêkî seraser xoşbextî bo tewawî efseran u pêşmergekanî hêzî merkezî dêmokiratî Kurdistan bû,çun lew şewe da pêşmergexane xerqî nûrî şadî bû.Tewawî wetaxekan be curêkî mucelel razabûnewe.20 nefer kêşkçî teşrîfatî ke hemû efser bûn le pêş derkî pêşmergexane bo teşrîf hênanî hezretî Serokî Cumhûr damezrabûn, hemû cûre şîrînî u şerbet bo pezîrayî mêhmananî xoşewîst le ser mîz dandrabû, destey mûzîk le halî terenum dabû, dehol u zurna le pêş derkî pêşmergexaney lê dedra u hezaran biray be êhsasat le pêş derkê le şadî u helperîn dabûn, be pêy kartî resmî ke bo mêhmanan nardrabû, mêhmananî xoşewîst deste deste dehatin u 6 wetaxî taybetî pir le mêhman bûn, lew ane da otomobîlî hezretî Serokî Cumhûr diyarî da u le layen fermandey Hêzî Dêmokratî Kurdistan fermanî îhtîram dra, mûzîk u kêşkî teşrîfatî îhtiramyan be cê hêna.Hezretî Serokî Cumhûrî nîsbet be kêşkî teşrîfatî îbrazî merhemetî fermû le paşan le nêwan çeplerêzan u hura da le wetaxî taybetî nuzûlî îclalî fermû , hurra u çuplerêzan satêk îdamey hebû paşan le layen Mihemedî Nanewazade fermandey Hêzî Merkezî Dêmokratî kurdistan le 'umûm merasîmî bexêr hatin be 'emel hat, be pêy bername le paş wergirtinî îcaze wutarî jêrewey be 'erzî mîwanekan geyand:
Mêhmananî xoşewîst zor serberzim ke êwe lew cêjne seraser se'adete şîrketû kirduwe u efseranû be hatinî xotan serberz fermuwe u zîmnen be 'erz degeyênim ke le dewrey jiyanî xomda dû îftîxarî zor gewrem nesîb buwe ke bawer nakem heta ewro nesîbî hîç Kurdêk bûbê .îftîxarî hewelim eweye ke hewelîn celesey Komele le male min damezra u emin be 'uzwî şeşemî heyetî nawendî nasandiram.Zehmetêkî lew rêgaye da kêşawme lazim nazanim be 'erz bigeyênim. îftîxarî duwemî min ke le terîxî jiyanim da zor muesîre eweye ke bo nasandinî Hezretî Serokî Cumhûrî Kurdistan le rojî terîxî î'lamî serbexoyî Kurdistan rojî 2 – 11 – 1324 sîmetî fermandey gardî îhtîramm hebû. Umêdim le xuday layezal eweye ke îftîxarî sêyemî min ewe bê ke le rêgay nîştimanî xoşewîst u Serokî Cumhûrî Kurdistan muwefeq be xwên riştinî xom bim. Le axir da be dilêkî pak u îmanêkî qayim be mîlletî xom delêm be selametî Hezretî Serokî Mu'ezemî Kurdistan hurra ........"

Têbînî : em wêneye be sipasewe le kitêbî William Eagleton Jr " Komarî Kurdî Salî 1946 " wergîrawe.Tikaye yarmetî biken bo nasînewey ew kesaney dîkey le wêneke dan

Jeneral Mayor Mela Mistefay Barzanî Fermandey Hêzî Barzaniyan

Jeneral Mayor Mela Mistefay Barzanî Fermandey Hêzî Barzaniyan

Em wênane yey jeneral mayor Mistefa Barzanî wêdeçê le gel wênekey pêşû (Mela Mistefa u Ce'ferî Kerîmî ) hawkat helgîrabin.

Têbînî : Em wêne ye be sipasewe le kitêbî: "komarî Dêmukiratî Kurdistan Yan Xudmuxtarî?, Kerîmî Hîsamî, 1985" wergîrawe

Jeneral Mayor Mela Mistefay Barzanî Fermandey Hêzî Barzaniyan

Jeneral Mayor Mela Mistefay Barzanî Fermandey Hêzî Barzaniyan


Em wênaney jeneral mayor Mistefa Barzanî wêdeçê le gel wênekey pêşû (Mela Mistefa u Ce'ferî Kerîmî ) hawkat helgîrabin.

Têbînî : Em wêne ye be sipasewe le kitêbî "Hukumetî Kurdistan ,Kurd le Gemey Sovêtî da , Newşîrwan Mistefa Emîn , çapî yekem 1993 wergirawe.

Namey Mayor Ce'ferî Kerîmî Serokî Sitad bo Hemereşîd Xan le mer Wergirtinî Piley Jeneral Mayorî

Namey Mayor Ce'ferî Kerîmî Serokî Sitad bo Hemereşîd Xan le mer Wergirtinî Piley Jeneral Mayorî



Têbînî : em belgeye le bergî yekemî " Dewletî Cumhurî Kurdistan Belge u Dokumênt, Mehmud Mela 'èzzet " wergîrawe

Wêney Jeneral Mayor Mistefa Barzanî Fermandey Hêzî Barzanîyan u Serlik (Mayor) Ce'ferî Kerîmî Serokî Tewawî Sitadî Hêzî Kurdistan

Wêney Jeneral Mayor Mistefa Barzanî Fermandey Hêzî Barzanîyan u Serlik (Mayor) Ce'ferî Kerîmî Serokî Tewawî Sitadî Hêzî Kurdistan

Em wêne yey jeneral mayor Mistefa Barzanî fermandey Hêzî Barzanîyan u Serlik (mayor)Ce'ferî Kerîmî serokî tewawî sitadî hêzî Kurdistan le pêgey wezaretî Hêzî Dêmokiratî Kurdistan le Mihabad helgîrawe.

" Kurdistan jimarey 30, Dûşemo 12-î Xakelêwey 1325-î hetawî/ 1-î Awrîlî 1946

Cêjn u banghêştinî axay Ce'ferî Kerîmî be boney (serbexoyî u nasandinî Pêşeway Kurdistan)
Satî sêy paşnîweroy rojî Heynû 12-î Rêbendanî 1324 be hoy banghêştinêk ke le layen axay Ce'ferî Kerîmî be îftîxarî azadî u serbexoyî u nasandinî Pêşeway Kurdistan kirabû cêjnêk le salonî Encumenî Ferhengî gîra.Cenabî Hacî Seyd Babe şêxî Siyadet u cenabî şêx Me'sûm Ziyayî u jimarêkî zor le 'ulemay 'uzam u axayanî 'eşayr u tucar u muhteremîn le salonî nêwbiraw huzûryan bû. Satî 3.30 paşnîwero zatî mu'ezemî Pêşewa le nêw hera u çeplerêzan u şadî temaşaçiyan peyda bû u le pêş dergay hîzbê merasmî gaw u gerdûn be cê hat u keley cuwanegayekyan hawîşte ber pêy Pêşeway berz u axay Ce'ferî Kerîmî xîtab be Pêşeway berz ew wutaney jêrewey îzhar kird:
Berqerar u payende bê Pêşeway Kurdistan.Be yarmetî xuday berz herkes ke dujmin u xaynî Kurdistan bêt wek ew cuwanegayey serî le beden cwê dekeyn u deyxeyne jêr pêy pêşeway berz .Bira Sedîqî Heyderî îzharî kird: axay Ce'ferî Kerîmî yekêke le role nîştimanperwerekanî Kurdistan ,humêd heye 'umûmî birakanî dîkeş we dùy amancî pakî wî kewin.Axay Ce'ferî Kerîmî u jumarêkî zor le bang kirawekan xîtabe u eş'arî zor be tîn u nîştimanperestaneyan xwêndewe ke le jêrewe dehêndirête pêş çaw:
1- Axay Ce'ferî Kerîmî paş ewey hezar timenî pêşkeşî Hêzî Kurdistan kird em xîtabey jêrewey xwêndewe:

Tebirîkat u şadbaşî xom u tewawî 'êlî Dêbokirî be taybetî xanewadey Kerîmî le tehî dilewe be pêşgay muqedesî zatî Pêşeway Kurdistan 'eriz dekem.Birayanî xoşewîst le teşrîf hênan u şîrketî êwe lew cêjne gewreye da zor memnûn u muftexerim, çunkû ber le şadî u zemawend bo ew nê'mete gewrey ke çend sed sal awatman pê dexwast u ewro be hoy zehmet kêşan u giyan u dil depênawnanî zatêkî le xo rabirdùy wek cenabî Qazî Mihemedî Pêşewa we destman kewtuwe u xuda pêy 'eta kirdùyîn, pêwîste bo ragirtinî ew nî'mete u paydarî Pêşeway be ra u tedibîrî xoman le mal u nîsarî giyan xo neparêzîn u ew fermayşey 'elî ('elîhuselam ) bikeyne nesîubul'eynî xoman:" îza kanet elebidan lîlmewt xeleqha/ femewt elfeta bîlseyula ec'el". Anatol Firans delê wegîrkewtinî nêw u şoret ewende giran niye, belkû le paş wedes kewtin ragirtinî zehmete.Belê heqîqeten raste,ew zate mu'ezeme ke mezherî zanist u siyaset waniye denêw mewcanî sehimnakî siyasetî ew qerne da sîngî xoy bo Kurdanî beş xuraw u derbederkiraw bikate super u azadiyekî ke ewro têydayn boman wedest bênê.êweş bzanin ewro tewawî mîlletî dunya betaybetî Kurdanî jêr çepok u dîl çawyan le kar u hîmmetî 'alî êmeye u êmeş nabê ew çawenorî wan mubedel be ye-s u nahumêdî bikeyn,u lew layeweşewe xoman be tezahur firîw bideyn u îzharî 'ecz bikeyn. Hezretî 'elî defermwê : " Aza makunte fî amr mrum/ fla teqin' bi maduna nicum, tirs alcbina an al'cz hezm/ u tink xdî'te altab' alîm"
Pes birayanî xoşewîst bo ragirtinî ew azadiye pêwîste ême Kurdan le selîmî u esaletî Pêşeway xoman ke xesayisî zatî u xudadadeyetî sûyî îstîfade nekeyn u nebîne ba'îsî be heder danî ew zehmete gewrey wî we ew nê'mete gewrey ke xuda be êmey 'eta kirduwe , yanî le merheley bedbextî u çarereşî daxlî xoşbextî bùyn debê bizanîn her ferdêk , belkî her mîlletêk de dewrey jînî xoyda carêk tûşî xoşbextî u bedibextî debêt, emma xoşbext ew kes u mîlleteye ke wextî xoşbextî u çare reşî teşxîs deda u le katî xoşbextî îstîfadey lê deka u nayelê be heder birwat.
We înşala êmeş debê furset be talan bizanîn u ew wexte giranbehayey be hîç qîmetêk le des nedeyn." weqt bêsyar 'ezîz est, xenîmet dareş, be zer qelb medê Yûsofê ken'anî ra"
êsteş birayanî xoşewîst lazme le jêr tîşkî ew rehbere be ra u tedibîre destî birayetî u yekyetî be dilêkî behêz u hîmmetêkî 'alî bo lay yektir dirêj keyn u be giyanêkî wahîd bo tewse'ey azadî xoman u rizgarî birakanî dîkeman le hîç berhellistêk rû negêrînewe u be piştîwanî xuday bê hawta u yarmetî pêşewayanî dêmokrasî u tedibîrî Pêşeway berêz goy xoman le meydanê berîne derê.
Ca birayan recaw lê dekem qelemêkî reş u feramoşî be ser rabirdùy xotan da bênin, xerez u hesadetî bê cê ke mayey negbetî êmeye welanên çunkû hesadet derdêkî bêdermane:
" Eger zê derd bêtersî hesed mekon ke hekîm / mesel zened ke hesed hest derdê bî derman"
we hîç şikî têda niye le lihaz xirûrewe buwe ke heta ewro be'ze eşxasêk destî birayetî u yekyetiyan bo lay ême dirêj nekirduwe, weîla qewlî şerefê be Pêşeway mu'ezem dedem ke hemû kes Kurde, Kurd feqet hesadet u xurûrî bê cê be'zêkî be heway meqam wadar kirdûn ke leme dûr kewtûnewe,emma humêdim waye ke le sayey 'edalet perwerî Pêşewa da hemû Kurdêk be dillewe, wurd u dirşt le paş îmtîhan dan begwêrey zanistî xoy sahêb kar u meqam bêt.

Paş tewaw bûnî xîtabey axay Ce'ferî Kerîmî hezretî Pêşewa supasî lêkird u fermùy: axay Ce'ferî Kerîmî îşareyêkî be wez'î Kurdistan kird ke îhtiyacî me'arîf u quşûne. Debê hemû axayan le wextî tenzîmî bûdcey me'arîf u quşûn huzûryan bibê. Ewro ke eme îstîqlalman dewê pêwîste ke hemû karêk xoman cê be cêy bikeyn .Ewelê îdî'ay xoman kird ke le hudûdî dewletî êranda xudmuxtarîman dewê yanî êran îhtiyacî me ref' bika u mîllet karê bika.
Dû def'e le layen azerbaycanewe bo Tewrêzyan bang kirdim ke le Azerbaycanda girêman hebê, emin pêşnêhadî wanim qebûl nekird , çun mîlletî Kurd çuwarsale ke xudmuxtare u daway îstîqlal u têk xistinewey tewawî xakî Kurdistan deka .Zorim pê giran bû ke lew heqey dest helbigîrê u îhsasatî êwe manî'î ewey bû ke ême be xudmuxtarî razî bîn, çunkû ke mudey ew çend rojey ke cêjn gîrawe îhsasatêkî êwe nuwandûtane wêneyekî hesas u kamîle u debê dinya bzanê ke kurd liyaqetî îstîqlal u serbexoyî heye."

" Kurdistan jimare 35,Dûşemo 26-î Xakelêwey 1325-î hetawî / 15-î Awrîlî 1946
helbijardin le wezaretî ceng
rojî 22 – 1 – 1325 wezaretî celîley cengî Kurdistan axay Ce'ferî Kerîmî be serokî tewawî stadî hêzî Kurdistan helbijard u le rojî nawbiraw ra destî be kar kird."

" Kurdistan jimare 88, Pêncşemo , 28-î Xermananî 1325-î hetawî
agadarî
çun debîndrê be'zêk le dukandaran u eşxasî dî le garaj yan cêgayanî dîke ecnasî warîdey xoyan be bê agadarî bazresînî Gumrug we ya perdaxtî maliyatî gumirgî mexfiyane bo mal u dûkan hemil deken, be hoy ew agadariye be 'umûmî tucar u kesebe radegeyêndrê ke her gah lemew duwa mubaderet be kirdarêkî wa biken ecnas murtekbî qaçaq u be nef'î sindûqî gumirgê zebt u be perdaxtî dû muqabiley gumrgê be namî cerîme mehkûm debin.
Reysî îdarey Gumirgî Mihabad – Ce'ferî Kerîmî

Têbînî : em wêne ye be sipasewe le kitêbî " Négahî be Tarîxé Mehabad , " ke lêreda zor car amajey pêkirawe, wergîrawe

Wêney Wezîrî Hêzî Kurdistan le gel Jeneral Mayor Heme Reşîd Xanî Qadir Xanzade u Ehmed xanî Faruqî M'awnî Fermandey Hêzî Bokan u Menteqe

Wêney Wezîrî Hêzî Kurdistan le gel Jeneral Mayor Heme Reşîd Xanî Qadir Xanzade u Ehmed xanî Faruqî M'awnî Fermandey Hêzî Bokan u Menteqe

Wêney jeneral mayor Mihemed Husênî Seyfî Qazî wezîrî hêzî dêmokiratî kurdistan u jeneral mayor Heme Reşîdxanî Qadir xanzade fermandey hêzî Bokan u menteqe le Sera u Ehmed Xanî Faruqî [Salar,Ehmedxanî Xelîl Xan] m'awnî fermandey hêzî Bokan u menteqe] Em wêne ye debê le katî hatinî Heme Reşîd xan bo Mihabad le Xakelêwey salî 1325 yan le dêyî Sera, binkey fermandeyî Heme Reşîdxanî qadir xanzade helgîrabê.Em wêne ye hawkat niye legel çûnî Seyfî Qazî bo serlêdanî cebhey Seqqiz [ 14 ta 18-î Pûşperî 1325 ], çunkû lew rojane da Ehmed Xanî Farûqî [ rîzî pêşewe le rastewe neferî yekem] le Sera nebuwe

Têbînî : ew wêneye le kitêbî:" Dewletî Cimhurî Kurdistan belge w dokumênt, Mehmud Mela 'ézzet, bergî sêyem , stokholm 1997" wergîrawe. Nusxeyekî duwemî em wêneye [ke çaktir mawe] be sipasewe le Govarî Mahabad wergîrawe.Tikaye yarmetîman biden bo nasînewey kesanî dîkey nêw wêneke.

Wezîrî Hêzî Dêmokiratî Kurdistan Mihemed Husênî Seyfî Qazî u Fermandey Likî Barzanî le Altûnî Jûrû Serpolî 2 Mîrhac Ehmed le Cebhe

Wezîrî Hêzî Dêmokiratî Kurdistan Mihemed Husênî Seyfî Qazî u Fermandey Likî Barzanî le Altûnî Jûrû Serpolî 2 Mîrhac Ehmed le Cebhe

Em wêneye le 15 yan 16-î Pûşperî 1325-î hetawî le katî serlêdanî wezîrî hêz le cebhey Seqqz helgîrawe.Ew kesey cîpeke lêdexurê jeneral mayor Mihemed Husênî Seyfî Qazî,ewey denaw cîpeke da be dest amaje deka,ser lik ( mayor) Mihemedemînî şerefî,ew kesey be cilubergî medenî le pişt cîbeke danîştuwe serpolî 2 Mîrhac Ehmed e.
ew gencey be cilkî medeniyewe palî be otomobîlî duwyemewe dawe:Haşmî Mamlê ye. Ew pêşmergeyey piştî le otombîlî duwyeme u tifengî de şanî daye kwêxahmedî Seraw, pêşmergey pasewanî Seyfî Qazî ye.

Têbînî : em wêneye be sipasewe le kitêbî William Eagleton : " Komarî Kurdî Salî 1946 wergîrawe"

Wezîrî Hêzî Dêmokiratî Kurdistan Mihemed Husênî Seyfî Qazî,Jeneral Mayor Mistefa Barzanî u Hêndêk le Efseranî Fermandey Berekanî şer

Wezîrî Hêzî Dêmokiratî Kurdistan Mihemed Husênî Seyfî Qazî,Jeneral Mayor Mistefa Barzanî u Hêndêk le Efseranî Fermandey Berekanî şer

Em wêneye debê le nêwan rêkewtî 1325.4.14 u 1325.4.18 da helgîrabê.
Rîzî yekem le rastewe bo çep: 1.Nenasraw2.Serpolî 2 Mistefa Xoşnaw,3.Jeneral Mayor Mihemed Husênî Seyfî Qazî, wezîrî Hêzî Kurdistan,4.Jeneral Mayor Mistefa Barzanî fermandey Hêzî Barzanîyan,5.Serpolî 2Bekir 'Ebdulkerîm (Hewêzî),6.kak Mamendî Qadirî,7.Mûsa Xanî Zerza,8.Serberz (kapîtan)Mihemedî Eshabî
Rîzî duyem: le rastewe bo çep: 1.Nenasraw, 2.Serlik(Mayor) Mihemedemînî şerefî,
3.Serpolî 2 Mîrhac Ehmed,4.Serlik(Mayor)Nûrî Ehmed Teha,5.Nenasraw.6.Serberz(kapîtan)'Elî Xanî Firûziş.


Têbînî : em wêneye be sipasewe le kitêbî: " Esrar Muhakme Qazî Mohemed we Yaraneş, Gèrdawerî u Tercome Mohemed Reza Seif Qazî,çap dowom,neşrè Anna, 1380" wergîrawe


"Kurdistan, jimare 51,çuwarşemo 8-î Cozerdanî 1325-î Hetawî /29-î Mey 1346
è'tay Derece
Le netîcey le xorabirdùyî u xofîda kirdin bo hîfzî azadî nîştiman le merheley ewel da u le paşanîş le ser teqazay Jeneral Mistefa Barzanî,beramber be emrî Pêşeway mu'ezem ew bira xoşewîst u berzaney Barzanî bew derecaney xuwarewe:
Axay 'êzet 'Ebdul'ezîz – Mîrhac Ehmed – Mistefa Xoşnaw – Bekir 'Ebdulkerîm be derecey Podpolkonîk ye'nî (Nayîb Serheng) u Nûrî Ehmed Teha,Xeyrula 'Ebdulkerîm u Celal Emîn Mehmûd be derecey Mayorî ye'nî (Sergurd),'Ebdulrehman Teyîb Muftî u Mihemed Mehmûd be derecey Kapîtanî ye'nî (Serwanî) le layen wezîrî berzî Hêzî Kurdistan be hoy ehkamat muftexer kiran u pêyan îblax kira."

"Kurdistan, jimare 66 , sêşemo 18-î Pûşperî 1325-î Hetawî
çûnî wezîrî Ceng bo cebhe
Rojî 1325.4.14 se'at 8-î beyanî Axay Mihemed Husên Xanî Seyfî Qazî wezîrî berzî Hêz u cenabî Jeneral Mayor Mistefa Barzanî degel 'îdeyek pêşmerge bo cebhe 'ezîmetyan kird "

"Kurdistan jimarey 67,Yekişemo 23-î Pûşperî 1325-î Hetawî
Geranewey cenabî wezîrî Hêz
Cenabî axay Mihemed Husên Xanî Seyfî Qazî wezîrî Hêzî Kurdistan u cenabî Axay Jeneral Mela Mistefa ke çend roj lewey pêş çûn bo cebhe rojî 1325.4.18 se'atî 8-î paşnîwero bo merkez geranewe.Cenabî wezîr le kobûneweyekî xususîda ke be destûrî karbedestanî Hîzb se'atî 10-î ew roje gîrabû le fîdakarî u îxlas u rewîyey axayan u seranî Kurd u serbazanî Kurd ke le cebhe ray debwêrin zorî teqdîr u temcîd fermû.We zîmnen fermùy rêgay otomobîl ro le dêy Merxuzewe ta Mîredê u şeqamî Bane be yarmetî u komegî xelkî mihel tewaw buwe u êsta maşênekanî ême detuwanin be hasanî xuwardemenî be serbazanî ew melbende bigeyênin."

Wezîrî Hêzî Dêmokiratî Kurdistan u Serpolî Dû Selahedîn Kazmof Rawêjkarî 'Eskerî Hêzî Pêşmergey Kurdistan

Wezîrî Hêzî Dêmokiratî Kurdistan u Serpolî Dû Selahedîn Kazmof Rawêjkarî 'Eskerî Hêzî Pêşmergey Kurdistan

Wêney Jeneral Mayor Mihemed Husênî Seyfî Qazî wezîrî Hêzî Dêmokiratî Kurdistan le gel Setpoî 2 Selahedîn Kazmof rawêjkarî 'eskerî komarî Kurdistan.
William Eagleton-î kurr le kitêbekey da 'Komarî Kurd le salî 1946 ' le mer Selahedîn Kazmof denûsê: "le Mihabad xoyda ew Rûsey ke şwênêkî qûlî le duway xoy becê hêşt Kapîtan Selahedîn Kazmof bû, ke be 'Kakaxa' bangyan dekird.Ew le mangî Marsî 1946 wekû rawêjkarêkî 'eskerî nardira bo Mihabad.lewê ew be efserêkî jîr u karame nêwbangî royştbû.Piyawêkî kirawe bû,egerçî zorîş têkelawî xelkî şareke nedebû, belam reçelekî azerbaycanî xoy derfetî zanînî zimanêkî pêdabû, wate Tirkî ke kem ta zor hemû kes le Mihabad têyîdegeyşt".
Cêyî webîr hênaneweye le komarî Kurdistanda Kazmof piley podpolkovnîk (serpolî 2 )- î draye.Le rastî da Selahedîn Kazmof 'Kakaxa' le Kurdekanî şûrewî bûwê.Kazmof ta kotayî salanî 1970 kan zîndû bû u le rûdawêk da le Bako kûjra.Be pêy serçawey înternêtî Selahedîn Kazmof ber le helweşanî şûrewî piley qaremanî Neteweyî Azerbaycanî dirawetê.
Wêneke debê le mangî Marsî 1946 wate Xakelêwey salî 1325-î Hetawî u duway rageyandinî komar helgêrabê.


Têbînî: em wêneye be sipasewe le kitêbî" Esraré Muhakméyé Qazî Mohemed we Yaraneş, çap dowom,Gèrdawerî we tercome yé Mohemed Rèza Seif Qazî, Neşrè Anna, Tèhran 1380 " wergîrawe

Kongirey Yekemî Hîzbî Dêmokiratî Kurdistan 2-î Xezelwerî 1324-î Hetawî

Kongirey Yekemî Hîzbî Dêmokiratî Kurdistan 2-î Xezelwerî 1324-î Hetawî

Em wêneye le kongirey yekemî " Hîzbî Dêmokiratî Kurdistan " le rojî 1324.8.2 hetawî [23-î Oktobrî 1945] helgîrawe.Dekirê zorbey ew kesaney lew kongireyeda beşdarîyan kirduwe lem wêneyeda bibîndrên.Le wêneke da çend kes ke be tewawî denasrênewe be xalêkî sipî diyarî kirawn.Le lay çepewe: 1. Mihemed Husênî Seyfî Qazî, 2.Rehîmî Seyfî Qazî, 3.Pêşewa Qazî Mihemed ,4.Sedîqî Heyderî[le ber derga rawestawe],5.Seyd Mihemedî Eyûbiyan [Teha zade], 6.'Ebdulrehmanî şerefkendî [Hejar]
Berêz Seyid Mihemedî Semedî le kitêbî " Tarîxçeyé Mehabad,çapxanenéyé Heyderî,behar 1363" da ew wênekey bilaw kirduwetewe u em şerhey le bin nûsîwe.Tikaye êweş be pirs u rawêj le gel ew kesaney pêtan waye detuwanin beşdaranî kongirey yekemî "Hîzbî Dêmokiratî Kurdistan" ke lew wêneye da debîndrên binasnewe, yarmetî biken bo saxkirdinewey nêwekan

Em wêneyeş le goşeyekî diyewe helgîrawe u be sipasewe le yekêk le karekanî Seyid Mihemedî Semedî wergîrawe

Kongirey Yekemî Hîzbî Dêmokiratî Kurdistan 2-î Xezelwerî 1324-î Hetawî

Kongirey Yekemî Hîzbî Dêmokiratî Kurdistan 2-î Xezelwerî 1324-î Hetawî

"Kurdistan , bilawkerewey bîrî Hîzbî Dêmokratî Kurdistan
Gozarîkî Edebî Komelayetî Siyasiye
Her pazde roj carêk bilaw dekirêtewe

jimare 1 – salî yekem 15-î Sermawez 1324 6- î Desember- î 1945

Hîzbî Dêmokratî Kurdistan

Le dûway ewe le hewelî mangî Xeze wer (Aban)-î 1324 Hîzbî Dêmokiratî Kurdistan le Mihabad dandira u beyannamey xoy bilaw kirdewe le rojî 2-8- 1324 da hewel Kongirey xoy ke têkel bù le seran u nwéneranî Kurdan be tirtîbî jérù
1- Mako u Ararat : Axay 'Merxanî Celalî – Axay şêx Hesen – Axay şêx kî – Axay Hesen Axay Dilayî – Axay 'Ebdula Axay Milan – Axay Fexrî
2- Soma – Biradost – Deşt – Mergewer : Axay 'Emer [emer] xan şerîfî – Axay Tahirxan Simko – Axay 'Ebbas Axay Fenek – Axay Qoytas Axay Memedî – Axay Hacî Otman – Axay şêro – Axay 'Ebdî – Axay Hesen Têlo – Axay Temerxan – Axay Mirad – Axay Nùrko – Axay Zubeyd – Axay 'Ezo – Axay Hesen Henare - Cenabî Axay Hacî Seyîd 'Ebdula Efendî
3- şino: Axay Mùsa xanî Zerza – Axay Qerenî Axay Zerza – Axay Mîrza S'yîd – Axay Qazî Mihemed – Axay kak Hemze
4- Sindùs: Axay Ehmdî Kaxidir – Axay Qasim Axay Pîrotî – Axay Mihmedamînî Pîrotî
5- Lahîcan[Lacan] : Axay 'Ebdulaxay Qadirî – Axay kak Mamendî Qadirî – Axay kak Husênî Mihemedî – Axay Pîrot Axay Emîr 'Eşayîrî – Axay Mihemedemîn Axay Pîrotî
6- Pîran : Axay Mihemedzmîn Axa – Axay Qerenî Axa
7- Miyanduwaw : Axay Mihemed Husèn xanî Seyfî Qazî
8- Bokan : Axay 'Ebdulrehmanî şerefkendî – Axay Reşîd 'Elîzade
9- Mengur: Axay Ibrahîm Axay Edhem – Axay Mam Hesen – Axay kak Suleyman – Axay kak Hemze - Axay Mîne Axa
U baqî birayanî Kurd teşkîl da u le layen seran, rewşenfikranî hîzbewe nuqî zor çak dayir be dèmokratî u yeketî îrad kira lem kongire da hemù likekanî Hîzbî Dèmokratî Kurdistan teswîb kira u nwènerî taybetiyan bp dandira her yèk le cèy xoyan damezran u destyan be kar kird u Hejar honerî cûwanî Kurdistan em şè'raney xuwarewey ke basî dèmokratî deka xwèndewe
...............
U her wa celesatî Hîzbî Dèmokratî Kurdistan îdamey peyda kird. Le yekè le celsekan dîsan Hejar em şè'raney xwèndewe:
..................
U biray berz u xoşewîst (Xale Mîn ) le celesey rojî 24.8.24 em şè'raney jîrùy xwèndewe :
............. "
Têbînî : em wêneye be sipasewe le kitêbî Seyid Mihemedî Semedî " tarîxçeyè Mehabad,çapé Ewel, çapxanèyè Heydrî, beharè 1363" wergîrawe . Bo nêwî hêndêk lew kesaney de wêneke dan birwane jèrnùsî nusxeyekî dîkey em wéneye ke be duway emeyan da dê.

Berêweber, Mamostayan u şagirdanî Ferhengî Nexede (Sindûs) le Serdemî Komar da

Be xoşiyewe be geran be duway serçawe Kurdiyekan da , nusxeyekî hêndêk tewawtirman doziyewe le wêney berêweber, mamosta u şagirdanî Ferhengî Kurdistan le Nexede, le serdemî Komarî Kurdistanda. Govarî Mehabad jimare 65, salî 1385 le laperey "Kewne Nîştiman "da ke le layen Fereydûnî Hekîmzadewe amade dekrê wênekey le gel hêndêk le nêwekan bilaw kirduwetewe ,egerçî kesekan jimareşyan bo dandirawe, belam nêwî hemuyan ne nûsrawe . Tikaye yarmetî biken bo saxkirdinewey nêwî kesanî nêw em wêneye,rêkewtî helgîranî u ewey le ser alakey pişt seryan nûsrawe.

Wêney hêndêk le mamostayan u helsûrawanî Ferhengî Komarî Kurdistan

Helsûrawanî Ferhengî Komarî Kurdistan

Lem wêneyeda jimareyekî zor le amojgaran u mamostayanî Kurd le hewşey wezaretî Ferhengî Dewletî Cumhûrî Kurdistan debînîn. Em wêneye dekrê le kotayiyekanî mangî Cozerdanî 1325 [ Juwenî 1946 ] da helgîrabê. Bo eweş pişt debestîn be agadariyek ke le rojnamey Kurdistan [ jimare 57, çuwarşemo 22-î Cozerdanî 1325/13î Juwenî 1946]da bilaw kirawetewe: " Axay Ibirahîmî Nadrî ke yekê le azadîxwahanî betînî Kurd e waridî Mihabad buwe. Rojaway 20/3/ 1325 le radyoy Kurdistan nutqêkî betînî xwêndewe." bewe ra derdekewê em wêneye duway dest bekarbûnî Ibirahîmî Nadirî wekû berêweberî Idarey Ferheng helgîrawe.
Le ser dergey xanuweke, alay Kurdistan u portirey Pêşewa helawasrawe. Be leberçawgirtinî ewey ke her heman şêwe portirey Pêşewa le wêney berêweber, mamosta u şagirdanî medresey Nexdeş da heye [ pêştir lêre da bilaw kirawetewe], dekirê way dabinêyn le serdemî Komar ,le medrese u dezga ferhengiyekanda ew şêwe portireyey Pêşewa helawasrawe.
Lêkolerewey Kurd Seyd Mihemedî Semedî le kitêbekeyda be zimanî farsî " Tarîxçéyé Mehabad,çap ewel,çapxaney Héyderî , beharé 1363[ hetawî]" em wêneyey bilawkirduwetewe nêwî zorbey ew kesaney le wêneke dan diyarî kirduwe. zanyariyekanî berêzyan be dananî jimare radegwêzîne êre.

"Hawînî salî 1325-î hetawî – xwêndingey Pehlewî pêşû ( malî êstay axay Qadirî Hemîdî - kitêbfiroş). le ser beşî sipî alake be kurdî nûsrawe: (Encumenî Perwerîşî Bîrî Kurdistan ). Be sipas le mamostay xanenşîn u berêz Axay Marifî Fituhî ke em wêneyey le ber dest nam.

Rîzî pêşewe le çepewe bo rast: yayekan,1. Semî'î,2.Xecîcî Babe Sûrî,3.Zaray Mengurî,4.Ferîdey Zendî.piyawekan,5.Mela 'Ebdulay Fazilî ,6. Ibirahîmî Nadirî [serokî ew katî ferheng], 'Elî Mehmûdî. yayekan,8.Mawzer Bilezade,9. Seltenetî Dawudzade [ ke her dûkyan Mûsayî bûn],10.Wecîhey şuca'î,11.Re'nay Dawudî

Rîzî duwyem le çepewe bo rast : 1.Mihemedî Hebîbî,2. Semî'î , 3. Nenasraw, 4.Misgerî.5.Mihemed Tofîq Wurdî.
6. 'Usman ? (kurdî 'êraq),7. 'Usman Danîş, 8. nenasraw, 9. 'Ebdulay Selahzade, 10. 'Elî Gulcebînî, 11.Mihemedî Sîgarî 12. Ferîqî, 13.'Ubeydî Mubelîxî, 14. nenasraw , 15. Marfî Fituhî

Rîzî sêyem le çepewe bo rast:1. nenasraw, 2. Husênî Fiuhî,3.Fehîmî, 4.Qasmî Hîcazî, 5.Kurdêkî xelkî Sovyet, 6. Xalîbî Debbaxî, 7. Mehmûdî Xadîmî,8. Mihemedî Sîdqî, 9. Se'ydî Kerîmî, 10.Mela Rehîm, 11. Seyfulay Nanewazade.

Rîzî dwuawe le çepewe:1. Hesenî kakaxazade, 2. Seyd Mihêyîdînî Nîzamî,3. Mihemedemînî Danîş Pejû, 4. 'Elî Serhengî

Têbînî: em wêneye be sipasewe le kitêbî Newşîrwan Mistefa Emîn: " Hikumetî Kurdistan, Kurd Le Gemey Sovêtî da" çapî yekem, salî 1993 wergîrawe. le gel rêz u pêzanîn bo Seyid Mihemedî Semedî, le deqekey wîda rîzî nêwekan birêk taq u cût bibûn. Tikaye bo saxkirdinewî nawekan êweş de hewil dabin.

Xale Melay Dawudî u Xwêndinî Kurdî

Xale Melay Dawudî u xwêndinî Kurdî

Rojnamey Kurdistan le jimarey 1-î xoyda [Pêncşemo 20-10-1324 =11-î Janwiyey 1946] dù hewalî girîngî sebaret be xwêndin u serincdan be barî perwerdey mindalanî bê day u bab bilaw kirduwetewe:
"Kobunewey Heyetî Ferhengî Kurdistan jimare 32 Rojî çuwarşemmuiye 12-10-24 celsey Heyetî Ferhengî Kurdistan satî dù paş nîweru gîra le babet mekteb u dananî du nefer pişkinér bo mektebekan giftugoy lazim kira axayanî 'Elî Xusrewî u Rerhîm Leşkirî bo pişkinérî helbjérdiran u hukmyan sadir kira.We qerar dira ew mindalaney ke bé kesin u be suwal meşxulin ko bikrînewe le naw mîllet da beş bikirén we rojane le mektebî Gelawéj bixwénin u bo xirkirdinewey em hejare békesane be şarewanî emir dira ke xiryan katewe u biyan date dest axayanî Furuher u Menafî Kerîmî u ewanîş be néw mîllet da beşyan ken.
2-Be akserîyetî ara pesind kira axayanî Furuher u Kerîmî xelkî bésewad hazir ken ke şewane le mektebéda be zimanî Kurdî bixwénin.
3-Pesind kira hemù nîşaney (tablo) îdaran u mekteb u tecartxanan u 'îmaretan bigorin u be Kurdî binùsré.
4- Pesind kira ke ew mindalaney ko dekrînewe temenyan le şeş ta çarde salan ziyatir nebé.
5- Le axirî celese da pesind kira ke celesey dîke corî lîbasî şagird mektebekan m'lum kiré "
"Agadarî be tewawî ehalî xoşewîstî (sabilax) radegeyndirét - le ser emrî Péşeway mu'ezem u qerarî (Hîzbî Démokratî) Kurdistan lewey bewlawe péwîste bo perepédan u rewacî zimanî Kurdî, xwéndin le medresekanda be Kurdiye lew(tarîxewe) ta de 10 - rojî dîke her kesék kur u kiçî hebé ke 'umrî îqtîzay xwéndin bika debî bînéréte medrese elbete her kes lew emrey rù wergéré be tundtrîn mucazat tenbé dekré.
Komîtey Merkezî (Hîzbî Démokratî Kurdistan - mu'awînî Hîzib Tezade
‌ [Seyid Miemedî Tehazade [Eyûbyan])"
Ber le rageyandinî komar u be taybetî le salî 1324 [1945]‌ çalakî u bûjanewey ferhengî u hewldan bo xwêndin u perwerdey Murdî geşeyekî berçawî be xoyewe dîwe u her lew maweye da " Daykî Nîştman" le Mihabad u çend şarî dîke pêşkêş kirawe.Xale Mela yek le endamanî damezrênerî Komeley Jiyanî kurd,çi le serdemî pêş damezranî Komar u çi le katî hukûmetî Kurdistan da dewrî serekî gêrawe le perepêdanî perwerde u xwêndin be zimanî Kurdî u le jimare berayiyekanî Kurdistan da basî çalakiyekanî "Dersxaney Gelawêj"î bilaw kirduwetewe.
‌Le mawey yeksaley Komar u le qonaxî ciyawaz da piley berpirsiyaretî zor car alu gorî be ser hatuwe.
u le mer wezaret [îdare]î Ferhengîş her wabuwe. 'Elî xusrewî,Reşîdî 'Ezîzî ,Sîdqî , Dilşadî Resûlî , Menafî Kerîmî u îbirahîmî Nadirî ew nawanen ke le Kurdistanda wekû "pişknêr" "serok " , "mu'awîn " , " wezîr" u " reyis " î îdarey ferheng basyan lêwe kirawe. Emeş agadariyekî kurtî Melay Dawudî le rojnamey Kurdistan da:
" Qurbanî. emin çend sal lewey pêş 'ehdim kird le katêkda kurd serbexo bin , xom u dû kurim xoman bikeyn be qurbanî.êstaş awatim be cê hatuwe. amadeyn degel 50 nefer şagirdî dawteleb be îznî bawk u daykiyan rojî 26 – 11 – 1324 le pêş 'îmaretî Duktur Wénatan wefa be 'ehd bikeyn.
Melay Dawudî
Kurdistan: birayanî xwên germ u pêşmerge, husnî nezerî mubarekî Pêşewa reyis Cimhûrî berzî Kurdistan le ser eweye ke engo şagirdekantan be cûrî ke pêwîste terbiyet u amade biken ke be pêy emrî Pêşeway xotan le rojî pêdawîst da qessabî le dujminî Kurdistan biken u le meydanî karzar da bibin be qurbanî." [Kurdistan, jimarey 11, çuwarşemo 17-î Rêbendanî 1324/ 6î Fêwriyey 1946]

Têbînî:em wêneye le rùwî wêneyekî bekomel (pêştir lêreda bilawkirawetewe)sazdrawetewe ke be sipasewe le laperey "Kewnenîştman" î gowarî Mihabad, jimare 81 wergîrawe. Ew lapereye le layen Fereydûnî Hekîmzadewe amade dekrê

Jeneral Mayor Emer Xanî şerîfî

Jeneral Mayor Emer Xanî şerîfî

Têbînî :em wêneye be sipasewe le laperey "kewne nîştman"î govarî Mahabad ke le layen Fereydûnî Hekîmzadewe amade dekrê, jimarey 72,salî 1385-î hetawî wergîrawe

Namey Jeneral Mayor Emer Xanî şerîfî bo Pêşewa Qazî Mihemed le Cebhey Seqizewe

Namey Jeneral Mayor Emer Xanî şerîfî bo Pêşewa Qazî Mihemed le Cebhey Seqizewe

Jeneral Mayor Emer Xanî şerîfî serokî tayfey kardarî konfêdrasîonî 'eşîretî şikak le serdemî komar da reyisî ew konfêdrasyone bû. Ew yek lew 72 kese ye ke beyannamey damezranî Hîzbî Dêmokiratî Kurdistan yan wajo kirduwe.Endamî destey nwênerayetî hukûmetî Kurdistan bû bo îmza kirdinî peymanî yeketî u birayetî le gel hukûmetî neteweyî Azerbaycan.Emer xan le komarî kurdistan da derecey Jeneral Mayorî pêdrabû.

Têbînî:em belgeye le kitêbî "Cimhurî Kurdistan , Mehmud Mela 'ézzet, bergî yekem, Swêd Azarî 1992 wergîrawe

Mawzerî Bilezade Amojgar u Têkoşerî Hîzbî Yayanî Kurdistan

Mawzerî Bilezade Amojgar u Têkoşerî Hîzbî Yayanî Kurdistan

Le rastewe bo çep: 1.yay Seltenetî Dawudzade,maşên nûsî îdarey Ferheng, 2.yay
Mawzerî Bilezade,serokî miheley Yehûdiyanî Hîzbî Yayanî Kurdistan le Mihabad

Layenî here serincrakêşî nêwerokî rojnamey Kurdistan bilawkerewey bîrî Hîzbî Dêmokiratî Kurdistan, le serdemî Komarî Kurdistanda bilaw kirdinewey boçûnî jinan u dengubasî çalakî kîjan u yayanî kurdistan e.Be leber çawgirtinî deretanî bertengî rojnamegerî lew serubendî da, terxan kirdinî zor le laperekanî Kurdistan bo bilawkirdinewey nutq u xîtabey kîjan u yayan le Mihabad,şino, Nexede le boney cor be cor da be rûnî derîdexa ke berêweberanî komar çendeyan ew babete be girîng zanîwe.
Yek lew yayane " Mawzerî Bilezade" serokî "Mihley Yehûdiyan"î Hîzbî Dêmokiratî Jinanî Kurdistan ke be pêy agadariyekî ke le rojnamey Kurdistan da bilaw kirawetewe rojî cum'e 24-12- 1324î hetawî damezrawe(jimare 25, 26î Reşemey 1324/ 17-î Marsî 1946), le çuwar jimarey Kurdistan da basêkî le jêr serdêrî " Amojgarî Bo Jinan" bilaw kirduwetewe. Lewaneye fêmênîtsanî em rojgare u ew kesaney rabirdû be ribey heyî u henûke depêwin be beşêk le amojgariyekanî yay Mawzer helbeznewe, belam wa derdekewê amojgariyekanî le çilonayetî‌dewruberî hest pêkirduwe u le zeynî da rengî dawetewe.Bo hasantir xwêndinewey "Amojgarî Bo Jinan" be rênûsî em rojgare nûsrawetewe

Mawzerî Bilezade " Amojgarî Bo Jinan"

1- Hemû rojê le pêş royiştinî piyaw bo bazar debê jin le piyaw bipirsê: aya hîç fermant niye?
2- Sincaq ya derzî le yexey xotan meden nekû ruy nasikî mindalekantan birrnê.
3- Jinî çak u rast tancî serî mêrdî xoyetî, jinî awrûber u hekedar êskî rizîwe deber bedenîda.
4- Karêkî mêrdit pêy xoş nebê, etoş pêt xoş nebê we qerey mekewe.
5- Dest pêwe girtin xùy to bêt.
6- Tarîfî piyawî bêgane meken dena mêrd lêtan dirdong debê.
7- Eger zorîş dillteng bùy, dîsan eger piyawit hatewe, rùy xot tiriş meke
8- Xawên u xoragir u pak be.
9- Hîç wextêk le malê bêkar damenîşe, çunkû le malê hemîşe kar bo to heye.
10-Hewl biden xùy mêrdekantan binasin ta bew cûre degelyan reftar biken.
11-Mal u serwet îrsî bab u bapîrane, belam jinî têgeyştû le layen xudawe ye.
12-Karêkî piyaweket le toy men' kirduwe le kirdinî ew kare hewil mede, çunkû de axir da dezanî kirdûte u şermesarî dekêşî.
13-Hemîşe wa bike ke mêrdit lê razî bê,rezayetî mêrdit le bab u dayk bo to çaktire.
14-Esrarî mal u mêrdit le kin kes melê.
15-Mubl u esasiyey wetaxeket hemîşe xawên u birîqedar bêt,çun piyaw ke hatewe le dîtinî ewan dilî xoş debê.Xizmî mêrdeket le xizmî xot pitir îhtiram bigire.
16-Eger mêrdit desteng bû , be tengdestî ew bisaze u daway şitî ziyadî lê meke.
17-Le kin kes basî mêrdit be xirape meke, eger zorîş pest bû, herbasî be çake bike.
18-Mindalî piçûk fêrî tirs meken, melên ewe gurg hat,pişîle hat detxon.fêrî ew cûre muzexrefatey meken u hemîşe rêgay şuca'et u dilêrî nîşan biden.
19-Ew şitey mêrdit pêy çake ya pêy xoşe muhteremî ragire.
20-Le rojî dirêjî hawîn esbabî rahetî zistan saz ke u karubart tewaw ke.
21-Te'rîf u temcîdî zor le qewm u xwêşî xot le kin mêrdit meke
22-Le meclîsda sirte degel kes meke.
23-Hewel karî sibeynêt çira hazir kirdine bo şewê u karî şewêt hazir kirdinî esbabî sibeynêyîe.
24-Eger kiçî dewlemendan bibî şanazî be ser mêrdeketda meke, çunke jin be şanazî zû le ber çawî mêrd dekewê.
25-Eger le dest rencî xot dahatit hebû be xot menaze u mêrdeket be jêrdestî xot mezane.
26-Le hawînda esbabî zistan zor bê qedr meken u kursî u menqelî be bê ehemiyetî firê meden.
27-Jinî têgeyştû malî xoy awa deka, belam jinî tênegeyştû malî xoy be destî xoy xirap deka.
28-Jinî çak sîrrî mal u 'êzetî mêrdî radegirê u dewlemendî deka.
29-Nimekdanî xalî le ser sifre danan wek wey waye ke bê aw, awir de semawer bawwéy.
30-Eger mêrdeket parçeyekî bo kirî, kutupirr qîmetî lê mepirse u eger pirsît melê xeletawî.
31-Eger mêrdeket dujmnî gewrey babtî be mîwanî hêna malê, zorî îhtîram bigire u melê ewe dujmnî babme.
32-Be bolle boll u xemgîn u firmêsk werên mebe.
33-Sert berdewe u kar bike u kar bike."
[Kurdistan jimare 27 , 31 , 33 , 35]

Têbînî: wêney Seltenetî Dawudzade u Mawzerî Bilezade le ruy wêneyekî be komelî berêweberan u mamostayanî ferheng le ser demî komar da sazdrawetewe. Be xoşiyewe Seyd Mihemedî Semedî le kitêbî "Tarîxçe Mehabad,"Meabad, payiz 1373da; ew wêneyey be nêwî ew kesanewe ke têydan bilaw kirduwetewe.Eweş xizmetêkî gewreye bo nasînewey helsûrawanî xwêndin u perwerde le serdemî Komar da

Mîrza Mihemedemînî Mengurî Rûnakbîr u Dûrbîn

Mîrza Mihemed emînî mengurî rûnakbîr u dûrbîn

Mîrza Mihemed Emînî Mengurî wekû hawkarêkî jeneral Heme Reşîd Xanî Qadir Xanzade lew serubende da ke xan fermandey Hêzî Bokan u menteqe le Sera buwe, dewrêkî serekî gêrawe le nûsînî name u wulamdanewey ew pêwendîyaney le gel Heme Reşîd xan kirawin.Mehmûd Mela 'ézzet le seretay bergî sêyemî"Dewletî Cimhurî Kurdistan,Name u Dokumênt" da be dûrudrêjî basî çawpêkewtinî xoy le gel Heme Reşîd xan u be dest xistinî belgekanî ew serubendey ke xan le Sera buwe deka u dewrî Mîrza Mihemed Emînî Mengurî lew pêwendiye da cext dekatewe.
Be xoşiyewe Mehmud Mela 'ézzet le salî 1999 le Swêd tuwanî beşî yekemî destxetî Mîrza Mihemed Emînî Mengurî "Beserhatî Siyasî Kurd le 1914 Heta 1958" bilaw bikatewe.Lew Kitêbe da Mengurî zanyarî ewto sebaret be ezmûnî Komarî Kurdistan bas deka ke ta ewdemî nek her komelî kurdewarî begiştî, belkû tenanet hêze siyasiyekanîş pêyîan ne dezanî.
Emin pêm waye dûrbînî Heme Reşîd xan u Mîrza Mihemed Emînî Mengurî bo parastinî beşêk le belgekanî komarî kurdistan le helumercî nalebar u naasayîda u hewil u têkoşanekanî Mehmud Mela 'ézzet bo saxkirdinewe,rêkpêdan, le ser nûsîn u bilaw kirdinewewî ew belgane xizmetêkî ewende gewre ye ke wecî em serdeme u dahatuy kurd bo hemîşe debê le çawî dabê u le bîrî neka.

Têbînî: em wêne ye le kitêbî " Dewletî Cimhurî Kurdistan, Mehmud Mela 'ézzet,bergî sêyem, Stokholm 1977" wergîrawe

Namey Pêşewa Qazî Mihemed bo Jeneral Mayor Heme Reşîd Xanî Qadir Xanzade Fermandey Hêzî Bokan u Menteqe le Sera

Namey Pêşewa Qazî Mihemed bo Jeneral Mayor Heme Reşîd Xanî Qadir Xanzade Fermandey Hêzî Bokan u Menteqe le Sera



Têbînî:Em bellgeye le kitêbî :"Dewletî cimhurî Kurdistan, name u dudokumênt,Mehmud Mela 'ézzet bergî yekem,Swéd Azarî 1992 wegîrawe

Jeneral Mayor Heme Reşîd Xanî Qadir Xanzade Fermandey Hêzî Bokan u Menteqe Le Sera

Jeneral Mayor Hemereşîd Xanî Qadir Xanzade Fermandey Hêzî Bokan U Menteqe Le Sera

" Rojnamey Kurdistan, jimare 32 ,şemmo 17-i Xakelîwey 1325/ 7 Awrîl 1946
Hatin rojî 1325.1.16 cenabî Hemereşîd Xan serkirde u qayidî berzî Kurdistan ke 25 sale le rêy azadî Kurdistanda berberekanî deka u lew, rêgayeda zorî meynet kêşawe warîdî Mihabad bû.Le wextî warîd bûnî da le layen komîtey merkezî Hîzbî Dêmokiratî Kurdistan pêşwazî lêkira u degel îhtîram u selamî nîzamî le kangay hîzb dabezî. bexêrhatinî dekeyn u serkewtinî wî le xuda dexwazîn."

Têbînê em wêneye be sipasewe le govarî Mahabad jimare 40,Pûşperî 1383-î hetawî wergîrawe

Hamîdî Mazûçî Reyisî Dîjbanî Nawendîy Mihabad

Hamîdî Mazûçî Reyisî Dîjbanî Nawendîy Mihabad

Seyd Mihemedî Hemîdî "mudîr u serdebîrî rojname u Gowarî Kurdistan"[Kurdistan, jimare 69, Yekşemmu 30 Puşper 1325 = 21-î Juyey 1946î zayînî] awa basî rûdawî kujranî Serpolî 2 Mihemedî Nanewazade deka: " Serpolî du Mihemedî Nanewazade şehîdî régay nîştman ... çilonetî şehîd bûnî merhumî Nanewazade le hidudî mangék dabû le layn Wezaretî Hézî Kurdistanewe karî dirabùye ke le Seqiz biménétewe ke le heml u neqlî xuwardemenîda bo ew serbazaney ke le Bane u Serdeşt dadenîşin le layen Hézî Kurdistanewe muhasre kirawin u neyan dehéşt le leşkirî Seqizewe xuwardemeniyan pé biga çawedérî bika.Rojî Dûşemmu 25.04.24be axay Hamîdî Mazûçî reyîsî Dijbanî Nawendî Mihabad ke ewîş le Seqiz debé destùr deda ke degel jimarék maşén ke hellgirî xuwardemenî bo serbazan bûn bo Bane u Serdeşt biçét u her ew roje bo xoşî be firroke bu ew mellbendane derwa u ew şewe deçéte Serdeşt u beyanî rojî Séşemmo 25.04.25 degerétewe Bane u firroke lewé denîşé u lewé dîsan axay Mazûçî debîné u destµrî dedaté ke maşéne xuwardemeniyekan bigeyénéte Serdeşt u zor dest u demî yek dîke maç deken wekî de dillî hawéjrabé ke çend demékî dîke jiyanî pirr îftîxarî duwayî dét xudahafîzîyekî gerym le axay
Hamîdî Mazuçî deka u satî 21 be frroke bo lay Seqiz helldefré daxî giranim paş çend demék firroke ke le nizîk Kelî Xan le şîwék da le nizîk dé Sunc ke le déhatî Bane ye firrokeke çend sermequlat deda u awirî té ber debé firrokeçiyeke be çetrî necat xoy berdedatewe u çunku çetrekey nîwe awale buwe serî şikawe u sedî newed le merg nizîke bellam Nanewazade mawey nebù be çetir xoy necat da u degel firrokeke berbotewe u her dûk pékewe sûtawin le duway çend demék qeziye be axay Hamîdî Mazuçî xeber dedré ewîş déte cégay beserhat u ew serkirdeye ke se'aték lewey péş dest u demî yektiryan maç dekird debîné ke awrî nîştiman perstî le dillyewe bilésey sendùwe xoy u firrokekey sùtandùwe xéra be dare meyt leşî ew şehîde helldegrin u deybene şarî Bane lewé dey şon u le kifniyewe depéçin u de sindùqî denén u dey hénin bo Seqiz u lewéş ra be maşénékî 'idey Seqiz be muşay'etî yek nefer serwan u dù nefer girweban be Miyanduwaw da bo Mihabadî berré deken cenaze se'atî 7)î nîweroy rojî 25.04.26 le katékda le hudùdî de hzar kes le tebeqatî cwé cwé be péşwazewe çûbûn u be taybetî wezîrî Héz u jimarékî zor le xellkî şarî u serkirdan çend kîlomîtir be maşén çûbûne péşwaz geyişte Mihabad u be îhtîramatî nîamî be xiyabanî Qazî u Wefayî da herektî pé dira u le Qebristanî Mela Camî be xak espérdira..."

Destxetî Mayor'Elî Begî şêrzad

'Elî Begî şêrzad Fermandey Hêzî çillî 5-î Nawendî

'Elî Begî şêrzad Fermandey Hêzî çillî 5-î Nawendî


Têbînî: wêneke le kitêbî "Pîşway Bîdarî" u belgey destxetî 'Elî begî şêrzad le kitêbî "Dewletî Cimhurî Kurdistan,name u dokumênt, Mehmud Mela 'ézzet ,bergî duwem Stokholm 1995 wergîrawe

Nutqî Zêrobegî Behadurî Le Cêjnî Serbexoyî u Nasandinî Pêşeway Kurdistan Le Balanîş 26-11-1324

Nutqî Zêro Begî Behadurî le cêjnî serbexoyî u nasandinî Pêşeway Kurdistan le Balanîş 26-11-1324

" Rojnamey Kurdistan jimarey 24 [çuwarşemo 22-î Reşemey 1324-î hetawî/13-î Marsî 1946-î Zayînî] rêportajêkî sebaret be " xitabe u eş'arî ke le cêjnî (Zêro beg ) le dey Balanîş xwendrawetewe le jerewe bu aqadarî xwenere xoşewîstekan denûsré:" billaw kirduwetewe.
Le jimarey 23-î kurdistan da [ çuwarşemmu 15-Reşeme 1324/6 Marsî 1946 ] rojî bereweçûnî ew cêjne bas kirawe ke 26 -11-1324 da buwe. Emeş wutey Zêro Begî Behadurî u bo hasantir xwêndinewey bê hîç destwerdanêk be rênûsî em serdememan nûsîwetewe:"

Nutqî zêroy behadurî

Birayanî 'ezîz u yoldaşanî hem weten, ewelen ême ew ceşnî azadî le bo 'umûmî miletî Kurdistan u Azerbaycanî u azadî xwahan tebirîk ekem.duwemîn ey birayekanî 'ezîz qisey babûbapîrane ke fermuwyane estandinî azadî hasane, emma ragirtinî zor şerte.Belê ême ke ehlî Kurdistan u Azerbaycanîn feqet debê wetenî xoman zor çak rabigrîn we le rêgay wetenî xoman be mirdin hazir bîn u xwênî xoman le sinûrî wilatman birêjîn we azadî xoman nedeyne bêganan.êwe bo xoşû gwêw lê bû ke nutqî axay Pîşewerî pêşeway Azerbaycan le rojnamey xoyan munteşryan kirdibû.Ew nutqeman lewêwe xwêndewe meqsûdyan waye ke miletî Azerbaycanî 'umûmî tehtusîlah pêkewe destî mewafeqet we murafeqet bigirin le bo xatirî ragirtinî memleketî xoyan ke dûbare neydeynewe destî îrtîca'an. Ey birayekanî 'ezîz fikir u zikirî îrtîca'an waye ke dellên ewro ya sibhey quşûnî şûrewî le wullatî Azerbaycanê hereket deka we derdekewê der, wullatî Azerbaycanê dîsan lebo me debê, bes madamêkî waye debê êmeş hazirî cengî bîn, ew cengey naweyne wullatî xoman, belkû baweyne wullatî dujmnî, lew xuşûse da zîrekî we çalakî pêdewê.Wêstaş xwahiş dekem werin ey cema'etî hazrîn lew meydane da pêkewe sê kerret swêndî bixoyn ke dujminman bê bizanî paşî ew rojey neçîne bin barî îrtîca'an, swêndman be quranî muqedes u swêndman be încîlî muqedes u swêndman be şerefî allay muqedesî ke eroke be destî xoman hellda,ebeden teslîm be dujmn nebîn we wetenî xomanîş teslîm nekeyn, we le bo kewtinî allay xoman hîç razî nebîn ,her emrekî le terefî Pêşeway Kurdistan Cenabî Qazî Mihemed sadir bibê be malû be canû be ruh we semîmî qelbî îta'etî bikeyn.Swêndî duyem waye ême degel birayekanî azerbaycanî le xeyrî îtîhadî we refaqet hîç muxalefetman le mabeyn da nebê. Swêndî seyum wabê ke ew dewletêkî lebo me komegî kirduwe u êmey le bin çengalî zulmî derhênawe takû dinya heye êmeş degel wan heyne, hîç le jêr fermanî wan weder nakewîn , fikir u xeyalman nabê ke bê emrî degel ewan bikeyn.Hura be selametî jeneralîsmus Stalîn Hura be selametî Orduy Sûr ke dinyayan azad kird ,hura be selametî cenabî axay Qazî Mihemed Pêşeway Kurdistan hura be selametî azadxwahan".

Hêndêk serçawe bas lewe deken ‌ hêrşî "Zêro Beg" le wute kurtekey da le rojî 2-î Rêbendan bo ser "Seyd 'Ebdulla Efendî" rastewrast be diney rawêjkaranî şûrewî karubarî kurdan buwe, ew pêdahelgutine aşkirayey şûrewî le layen "Zêro Beg"ewe lew wutey rojî hellkiranî alla le " Balanêş" pêşkêşî kirduwe ta radeyek ew boçûne dadegrêtewe ke leber rikeberayetî nawçeyî le gell sadatî Nehrî,boçûnî nadostaney şûrewiyekanî le ast "Seyd 'Ebdulla Efendî" qostuwetewe u ewey nedebû le rojêkî mêjûkird da bîlê gutuwiye.Cêy sernce , wa derdekewê duwatir Pêşewa tuwanîwye kêşey nêwan "Zêro Beg" u " Seyd 'Ebdulla Efendî" be la da bixa, yan nermî katewe, boye her dûkyan lew desteyey nwêneranî Kurd da bûn ke sê mang duway 2-î Rêbendan çuwete Tewrêz u peymanî " yeketî u birayetî" le gel Azerbaycan îmza kirduwe. Bûnî "Seyd 'Ebdûlla Efendî" lew heyete da rastiyekî dîkeş der dexa ke rawêjkaranî şûrewî le ber xoşewîstî u helkewtî komelayetî " Seyd 'Ebdulla Efendî" hem le Mihabad u hem le melbendî Dize u Mergewer neyan tuwanîwe le siyasetî kurdî derhawên.

Destey Nwênerayetî Hukûmetî Kurdistan le Tewrêz,Sêşemo 23-î Awrîlî 1946

Destey Nwênerayetî Hukûmetî Kurdistan Le Tewrêz,Sêşemo 23-î Awrîlî 1946
Lem wêneye da 4 kes le 7 endamî destey nwênerayetî hukûmetî Kurdistan bo îmzay "peymanî yeketî u birayetî" le gel hukûmetî Azerbaycan debînîn.
le rastewe bo çep:1.Mihemed Husênî Seyfî Qazî,2.Reşîdî Cehangîrî.3.Pêşewa Qazî Mihemed, 4.Zêro Behadurî
şwên: Tewrêz,xanuy Serokwezîrayetî
Rêkewt: Sêşemo 3-î Banemerî 1325-î hetawî/ 23-î Awrîlî 1946î zayînî

Têbînî: em wêneye le saytî "Irmî Bîrî Azer" wergîrawe, ewanîş le jimareyekî "Azerbaycan" organî Fîrqey Dêmokiratî Azerbaycan yan wergirtuwe

Duway Wajo Kirdinî Peyman,Tewrêz,Sêşemo 23-î Awrîlî 1946

Duway wajo kirdinî peyman,Tewrêz,Sêşemo 23-î Awrîlî 1946



Wêney 9. Tewrêz Sêşemo 3-î Banemerî 1325.Duway wajokiranî peymanî yeketî u birayetî :'Elî şebisterî, Seyd 'Ebdullay Geylanî , Reşîdî Cehangîrî,Duktur Selamullay Cawîd

Duway Wajo Kirdinî Peyman,Tewrêz,Sêşemo 23-î Awrîlî 1946

Duway Wajo Kirdinî Peyman,Tewrêz,Sêşemo 23-î Awrîlî 1946

Wêney 8.Tewrêz Sêşemo 3-î Banemerî 1325.Duway wajokiranî peymanî yeketî u birayetî. Seyd Ce'ferî Pîşewerî,serokwezîrî Azerbaycan,rîzî duwyem:1.Emerxanî şerîfî,2.'Elî şebisterî serokî meclîsî Neteweyî Azerbaycan,rîzî sêyem: 1.Seyd 'Ebdullay Geylanî ,2.Mihemed Husênî Seyfî Qazî, rîzî duwawe :Reşîd Cehangîrî

Duway Wajo Kirdinî Peyman,Tewrêz,Sêşemo 23-î Awrîlî 1946

Duway wajo kirdinî peyman,Tewrêz,Sêşemo 23-î Awrîlî 1946


Wêney 7. Tewrêz Sêşemo 3-î Banemerî 1325. Duway wajokiranî peymanî yeketî u birayetî rîzî pêşewe le rastewe bo çep: 1.Pêşewa Qazî Mihemed, 2.Seyd Ce'ferî Pîşewerî, serokwezîrî Azerbaycan,rîzî duwyem:1.Emerxanî şerîfî,2.'Elî şebisterî serokî meclîsî Neteweyî Azerbaycan,3.Mihemed Husênî Seyfî Qazî, le pişt serî şebisterî: Seyd 'Ebdullay Geylanî

Duway Wajo Kirdinî Peyman,Tewrêz,Sêşemo 23-î Awrîlî 1946

Duway wajo kirdinî peyman,Tewrêz,Sêşemo 23-î Awrîlî 1946

Wêney 6. Tewrêz Sêşemo 3-î Banemerî 1325. Duway wajokiranî peymanî yeketî u birayetî rîzî pêşewe le rastewe bo çep: 1. Pêşewa Qazî Mihemed, 2. Seyd Ce'ferî Pîşewerî, serokwezîrî Azerbaycan,rîzî duwyem:1.Emerxanî şerîfî,2.'Elî şebusterî serokî meclîsî Neteweyî Azerbaycan, rîzî sêyem:1.Seyd 'Ebdullay Geylanî,2.Mihemed Husênî Seyfî Qazî,rîzî çuwarem:1.Reşîd Cehangîrî,bo lay şanî çepî wî: Duktur Selamulay Cawîd, wezîrî nêwxoy hukûmetî neteweyî Azerbaycan

Duway Wajo Kirdinî Peyman,Tewrêz Sêşemo 23-î Awrîlî 1946

Duway Wajo Kirdinî Peyman,Tewrêz Sêşemo 23-î Awrîlî 1946



Wêney 5. Tewrêz Sêşemo 3-î Banemerî 1325. Duway wajokirdinî peymanî yeketî u birayetî rîzî pêşewe le rastewe bo çep: 1. Pêşewa Qazî Mihemed, 2. Seyd Ce'ferî Pîşewerî, serokwezîrî Azerbaycan,rîzî duwyem:1.Emerxanî şerîfî,2.'Elî şebusterî serokî meclîsî Neteweyî Azerbaycan, rîzî sêyîem:1.Seyd 'Ebdully Geylanî,
2.Mihemed Husênî Seyfî Qazî,rîzî çuwarem:1.Reşîd Cehangîrî , .... . ....

Destlêkdanewey rêberan,Tewrêz, Sêşemo 23-î Awrîlî 1946

Dîmenî 4. le rastewe bo çep :1..Mihemed Husênî Seyfî Qazî,2. ?, 3. Pêşewa Qazî Mihemed. 4.'Elî şebisterî serokî meclîsî Neteweyî Azerbaycan,[ruwî diyar niye], 5.Duktur Selamulay Cawîd, wezîrî nêwxoy hukûmetî Neteweyî Azerbaycan. Tewrêz 3-î Banemerî 1326-î Hetawî.

Destlêdanewey Rêberan,Tewrêz,Sêşemo 23-î awrîlî 1946- î Zayînî

Destlêdanewey Rêberan,Tewrêz,Sêşemo 23-î Awrîlî 1946- î Zayînî

Dîmenî 3. le rastewe bo çep :1.Zêro Behadurî [cuwan diyar naka] 2.Reşîd Cîhangîrî,3.Mihemed Husênî Seyfî Qazî,4. ?, 5. Pêşewa Qazî Mihemed. 6.Seyd Ce'ferî Pîşewerî serokwezîrî hukûmetî neteweyî Azerbaycan. Tewrêz 3-î Banemerî
1325

Destlêdanewey Rêberan Tewrêz,Sêşemo 23-î Awrîlî 1946-î Zayînî

Destlêdanewey Rêberan Tewrêz,Sêşemo 23-î Awrîlî 1946-î Zayînî

Dîmenî 2. le rastewe bo çep :1.Reşîd Cîhangîrî,2.Mihemed Husênî Seyfî Qazî,3. ?. 4. Pêşewa Qazî Mihemed. 5. ew kesey piştî le dûrbîne, Duktur Selamulay Cawîd wezîrî nêwxoy Azerbaycan e. Tewrêz 3-î Banemerî 1325/23-î Awrîlî 1946

Destlêdanewî Rêberan,Sêşemo 23-î Awrîlî 1946î Zayînî

Destlêdanewî Rêberan,Sêşemo 23-î Awrîlî 1946î zayînî

Dîmenî 1. le rastewe bo çep :1.Zêro Behadurî,2.Reşîd Cîhangîrî,3.Mihemed Husênî Seyfî Qazî,4. ?. 5. Pêşewa Qazî Mihemed. 6. Mîr Ce'ferî Pîşewerî,serokwezîrî Hukûmetî Neteweyî Azerbaycan. Tewrêz 3-î Banemerî 1325/23-î Awrîlî 1946

Destey Nwênerayetî Hukûmetî Kurdistan le Tewrêz,Sêşemo 23-î Awrîlî 1946

Destey Nwênerayetî Hukûmetî Kurdistan le Tewrêz,Sêşemo 23-î Awrîlî 1946

Lem wêneye da 4 kes le 7 endamî destey nwênerayetî Hukûmetî Kurdistan bo kurdistan bo imzay "peymanî yeketî u birayetî" le gel hukûmetî Azerbaycan debînîn.Le rastewe bo çep:
1.Mihemed Husênî Seyfî Qazî,
2.Reşîdî Cehangîrî,
3. Pêşewa Qazî Mihemed,
4.Zêro Behadurî
şwên: Tewrêz,xanuy serokwezîrayetî
Rêkewt: sêşemo 3-î banemerî 1325 î hetawî/ 23-î awrîlî 1946î zayînî
Imzay "peymanî yeketî ubirayetî" le gel hkûmetî azerbaycan debînîn.

Têbînî: em wêneye le saytî "Irmî Bîrî Azer" wergîrawe, ewanîş le jimareyekî "Azerbaycan" organî Fîrqey Dêmokratî Azerbaycan yan wergirtuwe.

Peymanî Yeketî U Birayetî Hukûmetî Mîllî Kurdistan u Azerbaycan 23-î Awrîlî 1946

Peymanî Yeketî U Birayetî Hukumetî Mîllî Kurdistan U Azerbaycan

Ew peymane rojî sêşemo 3-î Banemerî 1325-î hetawî [ 23-î awrîlî 1946 ] le se'at 5-î êware le şarî Tewrêz le xanuy serokwezîrayetî neteweyî Azerbaycan wajo kira.Rojnamey Kurdistan le jimarey 45-î xoyda [çuwarşemo 18-î Banemerî 1325 [8-î Mey 1946] wate pazde roj duwatir le jêr serdêrî " Metnî peymanî yeketî u birayetî hikumetî mîllî Kurdistan u Azerbaycan bestira"Nêwerok u nawî îmzakaranî ew peymannameyey bilaw kirduwetewe. Ew kesaney le layen komarî kurdistanewe ew peymannameyan îmza kirduwe birîtî bûn le:"
1. Axay Qazî Mihemed reyisî Hîzbî Dêmokratî Kurdistan u reyisî Hukumetî Mîllî Kurdistan2
2.Axay Mihmed Husên xanî Seyfî Qazî wezîr Hêzî Hukumetî mîllî Kurdistan 3.Axay Seyd 'Ebdulla Geylanî 'uzwî komîtey merkezî Hîzbî Dêmokratî Kurdistan 4.Axay ‘Emerxanî şerîfî 'uzwî komîtey merkezî Hîzbî Démokratî kurdistan reyisî 'elî şikak
5. Axay Reşîd begî Cangîrî 'uzwî komîtey merkezî Hîzbî Démokratî kurdistan nimayndey 'élî Herkî
6. Axay Zéro beg Behadurî 'uzwî komîtey merkezî Hîzbî Démokratî Kurdistan nwénerî 'élî Herkî
7. Axay Qazî Mihemd Xizrî nwénerî Kurdî şinou le layen Azerbaycanewe:

1. Axay Hacî mîrza 'Elî şebisterî reyisî Meclîsî Mîllî Azerbaycan
2. Axay Pîşewerî Serokwezîrî Hukumetî Mîllî Azerbaycan
3. Axay Padigan mi'awinî Sedrî Komîtey Merkezî Firqey Démokratî Azerbaycan
4.Axay Duktur Cawîd wezîrî daxley hukumetî mîllî Azerbaycan
5.Axay Bî rîya wezîrî Ferhngî Hukumetî mîllî Azerbaycan

Cêgey amaje ye "Kurdistan" piley Pêşeway wekû " reyisî Hîzbî Démokratî Kurdistan u reyisî Hukumetî mîllî Kurdistan" hînawe u lew bellge girînge da wekû " reyis Cumhur"î bas nekirduwe.Her weha le gel eweşda ke 'unwanî ‘uzwî komîtey merkezî hizbî démokratî Kurdistan" be duway nawî Seyd 'Ebdulay Geylanî, ‘Emer xanî şerîfî, Reşîd begî Herkî u Zêro begî Behadurî lêre u le beyannamey bestiranî kongirey Yekemî Hîzbî Dêmokiratî Kurdistan da hatuwe belam le rastîda ewan destelatdarî şwên u nawçey dewruberî xoyan bûn u le karubarî berîweberî u rojaney nawendî " Hukûmetî Mîllî Kurdistan" da dewrêkî ewtoyan nebuwe.

Têbînî : em wênaney bedwa da dên le fîlmêkî belgeyî wergîrawe ke le Komarî Azerbaycan ber le helweşanî sîstimî Sovyet le layen Fîrqey Dêmokratî Azerbaycan bilaw kirawetewe. Ew dîmenane î rojî Sêşemo 3-î Banemerî 1324/ 23-î Awrîlî 1946 le şarî Tewrêz le bînay Hukûmetî Mîllî Azerbaycan helgîrawn

Dilşadî Resûlî Mudîr U Xawen Imtiyazî Gowarî Zanist

Dilşadî Resûlî Mudîr U Xawen Imtiyazî Gowarî Zanist
Kurdistan jimare 87 , arganî Hîzbî Démokratî Kurdistan ,
séşemmo 26 Xermanan 1325 [serinc biden! be mebestî hasantir xwêndinewe, em wutarey jêrû le ruwî deqî mak be rênûsî em serdeme nûsrawetewe]

[ Hîzbî Démokratî Kurdistan ]

Dilşad Resûlî

Hîzbî dêmokratî Kurdistan ke azadî wulat wabeste be piştîwanî ew hîzbe, heman hîzbêkî ke parêzgarî wulate, heman dêmokrat …. [deqî mak] serçawey xoşbextî u nîşaney însaniyet … [deqî mak] , dêmokratî heqîqî ….heman qanûn u rehberî beşeriyet… [ deqî mak ], ewro le wulatî me da….. [deqî mak], ew kurdistaney ke çend sed sale jêrdest, zulm lêkirawe, le jêr barî zordaran pişt çemawe, hêz nemawe. lew parçe kurdistaneda ew qanûne, ew merame ke nîşaney se'adetî beşeriyete ke parêzgarî azadî ferde, tenha rêgay necatî wulat e. ewro, belê ewro le wulatî me da ew wulatey be hoy hêzî zalman u xwênmijan, le ferheng,le te'mîrat, le keşawerzî, le bêhdarî bêbeş kirawe. wulatî feqîr, hejar u wêraney kurdistan, wulatî bê 'îlm xerabeyêkî têk rimawe.
Mîlletêkî hêz nemawî kurdistan ew bê hêzîyey ke le nezanîn u becê man le qafley temedun hatote dî, lew wulate da ewro tenha humêdêk, çareyek , dermanî derdêk bo ême piştîwanî kirdinî Hîzbî Dêmokiratî Kurdistan e.
Hîzbî Dêmokiratî Kurdistan u ew rolaney ke degel xuday xoyan peymanyan bestuwe ta xwên le bedenyan da bicûlêtewe u ta hêzêk le bedenyan da mabê bo rizgarî, bo azadî wulat se'î biken. Be piştîwanî xuday u rehberî gewreyan ke pêşewaye….
[ deqî mak], pêşewaye be merdane, bê bak, régay xoşbextî mîlletyan dîwetewe, ewa xerîkn , meşxûln le giyan bext kirdin dan.
Mîlletî be cê maw, hêz nemaw rehberî deken. pêşewa le pêşewe êmeş îmanman be réy saybî wî heye, be herbey îman , be sîlahî 'eqîde be piştîwanî meram bo serçawey xoşbextî ,bo xanuy azadî deroyn , deroyn u dey geynê. Xanuy azadîman dîwetewe belam, debê be hîmmetî danîştuwanî wulat, be piştîwanî wan pakî keynewe, te'mîrî bikeyn , muhewetey ew xanuweş ke le ber zalim u xwênmijan bote xerabe, hezaran giyay herzey têdaye debê pak bikrêtewe.Hîzbî dêmokratî Kurdistan be rehberî pêşeway xoy zaminî parêzgariyetî [spî le deqî mak da].ême bo azadî le koşiş dayn.Bimrîn, bikûjrêyn, zîndanî bikrêyn le rêgay meramî muqedes da le kin ême cêgay xoşbextiye.Hîç kesêk natuwanê lew rêgaye da ême lada.
Hîç hêzêk pêy nakrê le gel hêzî îman u 'eqîdey ême bikewête ceng. Hîç dewletêk le rêgay azadî da natuwanê berberekanîman degel bika.ême pakîn, be pakî xoman girewî le meydan debeynewe.Degel mîllet rastîn,be rastî xoman serdekewîn.Sîlahî ême îman u 'eqîdeye, ew îman u 'eqîdey ke tenha amalî beşeriyete.Serçawey wîcdan pakî sîlahî êmeye u be xeyrî ewe hîç sîlahêkî dîman niye, degel eweş, degel împiraturîtêkî ke zalim bê.Ke biyewê azadîman pamal bika, ke bîyewê zulmman lê bika şer dekeyn, le ceng dabin dilniyaîn her ême serberzîn, her ême le meydanî jiyan da rûsûr dêyîne der.
Rûsûrî her ewe niye merdane bijî, belkû rûsûrî heqîqî eweye merdane bimrî. Iftîxar her ewe niye ke azadî weçeng xeyn, belkû îftîxarî heqîqî eweye le rêgay weçeng xistinî azadî serî xot danêy. Hîzbî Dêmokratî Kurdistan îman u 'eqîdey waye ke :
hîç kesêk be xeyrî xoman natuwanê derheqî ême bedgoyî bika. Hîç kesêk be xeyrî xoman natuwanê naw u şoretî ême xerap ka.Hîç rexneyek be xeyrî wutar u kirdarî ême natuwanê şohret u îftîxarî ême lekedar bika.hîç şitêk bo bedbextî u rojîreşî ême be xeyrez temayulî xoman muesîr niye, le ber ewey ke eweman zanîwe xuy xoman , rewiştî xoman îslah kirduwe. îman u 'eqîdeman be wane heye boye kirdar u guftarman çak kirduwe bo meramêkî muqedes, bo amalêkî beşerî… bo se'adetî nîştiman çi giyanêk u çi temayulêk pêwîste kirdûmanete sermeşqî jiyanman u be rehberî Pêşeway gewreman deçîne pêş bo xanuy azadî, bo jiyanî mîllet u bo xoşbextî danîştûwanî wulat.
Bakêkman niye çunke rastîn, boye natirsîn aşkira ye her kesêk biyewê be qise u wutar heqîqetî wun bika, heqîqet ewî rîswa deka. ême heqîqetman wun nekirduwe boye natirsîn, boye dilniyayn be amalî xoman şad debîn.Boye hemîşe hawar dekeyn: Ey Pêşeway gewreman bo wedest xistinewey azadî ,bo berqerarî dêmokirasî biro pêş, hêzî nemrî êmet heye.

Tébînî : Be daxewe hîch Jimareyekî gowarî Zanist péy nezandirawe, boye nazanin chap kirawe
yan na.

Dilşad Resûlî Mu'awînî Wezaretî Ferhengî Cumhûrî Kurdistan

Dilşad Resûlî Mu'awînî Wezaretî Ferhengî Cumhûrî Kurdistan

Dilşadî Resûlî le endame berayiyekanî komeley Jiyanî Kurd [kurdistan] u yek le kadre here helsûrawekanî hîzbî buwe le serdemî Komarî Kurdistan da.
Le katî rageyandinî komar ew u hawalanî 'Ebdulrehmanî Zebîhî u Qasimî Qazî le Mihabad ne bûn. Ewan ke bo raperandinî erkêkî siyasî Komele çûbûne nawçey Wirmê le 24-î Gelawéj-î 1324 î hetawî [ 14-î ûtî 1945] le layen jandarmekanî êranewe qolbest dekrên u debirdrên bo Taran. Nizîkey 7 mang le Taran le bendîxaneda deyanhêlnewe u Ebulqasimî Sedrî Qazî nwênerî Mihabad le parlimanî êran zor têdekoşê bo berdanyan u duwacar le kotayiyekanî mangî Rêbendan da degenewe Miohabad u dest be çalakî deken, hem Zebîhî u hem Dilşad le rojnamey kurdistan da ke bilawkerewey bîrî Hîzbî Dêmokratî Kurdistan u hukûmetî kurdistan buwe nûsînyan zore, Zebîhî cige le çalakî rûnakbîrî, pişkinêrî hukûmetî kurdistan ,nûserî [ sêkrêtêrî ]" Encumenî Rewabîtî Ferhengî éran u şûrewî ş'bey kurdistan"u kadrêkî hukûmet buwe bo pêwendî dîplomatîk.Diyare ewende cêyî birway Qazî Mihemed buwe ke rojêk duway geyiştinewey be Mihabad " meimûriyet" î pê espêrdrawe.
Dilşadî Resûlî le ber tuwanay rûnakbîraney ke le nûsînekanî ra derdekewê , gerçî ziyatir nêwerokî exlaqiyane u çake xuwazîyan heye dekrê wekû têorîsiyenêkî ew serdeme çaw lê bikrê. Dilşadî Resûlî le gel dirêjedan be nûsîn u çalakî teşkîlatî bû be "M'awnî Reysî [wezîr] îdarey Ferhengî Kurdistan". Cêyî sernce ke le jimarey 61-î rojnamey kurdistan [ 1-î Pûşperî 1325-î hetawî/23î Juwenî 1946-î zayînî] da Dilşad wekû "mudîrî mesul u xawen îmtîyazî Gowarî Zanist" agadariyekî bilaw kirduwetewe. Be daxewe ta êsta lêman rûn niye gelo ew goware qet çawî be jiyan helhênawe yan na?ta êsta hîçkam lew serçawe nûsrawaney emin dîtûmin lew bareyewe çi zanyariyekyan têda niye.
Lew sêyewane, ême le çapemeniyekanî serdemî komar da basêk le çalakî Qasimî Qadirî Qazî naxwênînewe. Tenê kurdistan le xeberî le mer berbûnyan hêmay pêkirduwe leber nexoşî le gel Zebîhî u Dilşad nehatuwetewe Mihabad u maweyek le Tewrêz demênêtewe. Hemû ew serçawaney le ser Komeley Jiyanî Kurd [kurdistan] yan nûsîwe ew be yekêk le damezrêneranî J.K naw deben.Tenanet le çend cêşda bas kirawe yekêk le nwêneranî Kurdî êran buwe bo îmza kirdinî " Peymanî Sê Sinûr". helbet hebûn u nebûnî "peyman" êkî ewto hêşta yek la nebûtewe u renge her wek pinktêkî narûn bimênêtewe le awrdanewe bo ser mêjuyî siyasî kurdistan da. Hêndêk nûser le wane Hejar be lê birawane delên çawpêkewtinêkî ewto kirawe u peymanîş mor kirawe, u hêndêkî dîke wekû Firanswa Herîrî le cêda bûnî çawpêkewtin u peymanêkî ewto berperç dedenewe.Qasimî Qadirî Qazî le salî 1341 yan 1342 hetawî da serî nawtewe u ta ew demî le fêrgekanî Mihabad mamosta yan be edebibiyatî serdemî komar "Amojgar" buwe.

Têbînî: em wêneye be sipasewe le çapkirawewey "rojnamey kurdistan" ke lêreda zor car amajey pêkirawe wergîrawe

Mela Huséní Mejdí,Serokí Idarey 'Edilíyey Kurdistan

Mela Huséní Mejdí,Serokí Idarey 'Edilíyey Kurdistan

Kurdistan le jhimarey 10 , Dushemo 15-í Rébendaní 1324 / 4-í Féwríyey 1946, deqí do'ay Mela Huséní Mejdí le réwrresmí rageyandiní komar le 2-í Rébendan, awa degérrétewe:" Axayan , haziran.Ewllen le xuday berz dexuwazín ke Pésheway meziní éme le 'daletí 'Umerí kurrí Xettab u emantí Ebu'Ubeyde u sheja'tí Xaldí kurrí Welíd u 'lmí 'Elí kurrí Ebu Talib ( xudayan lé razí bé) behrewer bé .Amín .Pashan ey axayan u haziríní netewey Kurdí xeyur heq t'ala le Quraní mejíd da defermwé: (ínelmutqín fí jennat u 'iyun fedexelu biselam.amín) ke pirhízgaran le baxatí behesht u kaníyanda dadeníshin u melayike be wan delín : werin be sillamet u le hemu narehetík emín bin we derd u bellay dinya lacu pashan xuda delílí em sillametí ye u waríd buní em eshxase defermwé: We neze'na mafí Suduruhum mín xulí exewanína 'ela sirr mutqabílín.Yaní éme le ber s'í u koshishí xoman hesed u kíne u bixuzman lewan dur kird u weku birayaní ke le yek rék bubin le ser textan da deníshin u be edeb ru le yekdí deken, cunku pisht le yekdí kirdin nishaney narezayetí ye u em netewaney jor jorí ke le behe‌sht da ítífaqyan heye le eserí terkí hesed u kíne u le eserí níshan daní t'awin u kumegí buwe ke le dinya da pékyan kirduwe eger wabu éme debé terkí kíne u bixuz u nífaq bikeyn u be meqamí eshxas sezawarí hesed nebeyn . Emin hedísék le kitébí (Muslím) ewísh le Ebu Se'ídí Xidirí neqill deka ke péxember (S) be ruxoshí fermuy Ebu Se'íd bangderék le katí cuní behesht bang deka: ke le behesht da bijhí u bé merg u leshsax debí, bé nexoshí u hemíshe juwan debí ,pír nabí u le né'metí xuda beshdar debí bé narehetí u nahumídí.Emesh netewey Kurda ínshalla le ser jhíyaní serbestí be yegjarí u le leshsaxí bé nexoshí u, le nemamí azadí bé sís bun u le né'metí azadí bé zewal behremend debín :xudawenda em allaye ke be xwéní lawan ceqandumane qayim u be yekjarí key (amín) yaní derejey berz u serbillínd bé u suferay dewlletí éme le henderan gewre u qise lé qubulkiraw bin (amín) u dewletí jíraní éme (Iítíhadí Jemahírí Shurewí) hemíshe le 'ézzet u shewketí zíyad bé u le ser dujhmin muzefer bé (amín) u ew xatane ke le réy serbestí gíyan u biden u mallí xoyan bettlandmewrídí rehmetí xuda u le derejey shuheda da bin.We axir kelímeay éme jumleyeke ke ehlí behesht le wirudí ewlé da deyllén: hémd bo xudayke ke ciray hídaytí hellkird u eger ciray runak nekirdaye bew né'mete bé payane nedegíshtín u du nefer shazadey biní Hashim u binemalley Siraja ldín ke lére hazirin le xuda dexuwazín ke le ser xizmet be netewey Kurd be dill hímmet biken u muwefeq bin.

Ew dú kesey ke Mela Huséní Mejdí amajheyan pédeka debé Mebestí Seyd 'Ezízí Shemzíní u Mela Mistefay Barzaní bé ke díyare herdúkyan le sílsíley Shahí Nexishbend bún.

Tébíní : em wéneye be sipasewe le kitébí: "Hukumetí Kurdistan Rrébendaní 1324 – Sermawezí 1325, Kurd Le Gemey Sovétí da, Newshírewan Mistefa Emín,capí yekem sallí 1993 wergírawe