Wêney 'Ebdulay Birayim şemzînî aktorî serekî Daykî Nîştiman
şanoy Daykî Nîştiman
Be rîwayetî Menafî Kerîmî
Hawînî salî 1324-î hetawî / 1945-î Zayînî
“Hêşta nazanim nûserî şanoy Daykî Nîştiman çi kesêk yan kesanêk bûn.Ew şitey lew u lemim bîstuwe eweye hêndêk le cewananî Mehabadî le duway rûxan u têk tepînî hukûmetî Reza Xan le salî 1320-î hetawî [ûtî salî 1941-î Zayînî] be hebûnî azadiyekî rêjeyî,car u bar le dewrî yektirî ko debûnewe u be zimanî Kurdî rahênanyan le ser şanoy Daykî Nîştiman dekird u berêweyan debird.
Daykî Nîştiman be şîweyekî diltawên le katêk da dest u pil u laqî le kot u zincîr dabû u nuştabuwewe u heldelerzî u taqetî royiştinî nebû dehate ser şano u bîneran be dîtinî ew wez'e diltawêney Daykî Nîştiman xem u pejareyekî zor daydegirtin u be taybetî be bîstinî hawarî diltezênî mindalekanî,firmêsk de çawyan detiza u dîtinî ew şano pejarengêze şwênêkî qûlî dekirde ser hest u nestî bîneran.Eslî şanoke le 5 beyt şê'rî şa'îrî be nêwbangî Kurd 'Ebdulrehmanî şerefkendî ( Hejar) îlhamî wergirtbû:
Cûceley Nîştiman *
Rawkerî bedxû, xwên rêjî xwên xor/ eto bî u xuda ,besiye zulm u zor
emcarş bim de molet u mewda/ roley şîrînim le şîrîn xewda
le jêr balm da,ray meperêne /hêlanekeman lê merûxêne
le xwênî xom dil, endêşê naka/ belam detirsim tîrt xeta ka
nedirê le min,we rolem kewê /cergekem bibrê le şîrîn xewê
dindûkî şûşî, şûşey giyanime/ xet u xalekey, xetî giyanime
to baxeber nî le êş u derdim /dil debirjênê henasey serdim
le daykit pirse, pêt delê halim /înca tam dekey jiyanî talim
pêm xoşe bimrim nek cûcelekem /birencê u bipsê bendî dilekem
Hejar cûceley nîştiman etoy/ wehay xoş dewêy bewefabî boy
şa'îr awa degêrêtewe ke melêk le nêw lik u popî darêk da hêlaneyek bo xoy u cûcelekanî pêkewe denê ta lew hêlaneye da be xeyalî asûde mindalekanî bexêw ka. Cûcelekanî wurde wurde bazelle debin u we cimucûl dekewin u daykyan be renc u kwêreweriyekî zor dan u awî rojaneyan bo peyda deka u agay lêyan debê.
Le pirr le dûrewe sê rawkerî lê peyda debin her yekey le layekewe berew hêlanekey dên.Dayk hest deka rawkerekan zor bê beze u dilreqin,u bibê u nebê deyanewê rawiyan ken.Rawkerekan be çawî quşqî temaşay emla u lay xoyan deken ta degene bin ew darey meleke u cûcelekanî hêlaneyan lê danawe.Daykeke zor peşêwe u leswêy mindalekanî nazanê çi bika.Yekêk le rawkerekan xerîke sêreyan lê bigirê. Dayik be hat u hawar u pirmey giryanewe be ser rawkereke da deqîjênê:ey rawkerî xwên xor dezanim be temay rawî ême hatùy.ême boxoman le sûçêkî em lêreware hêlaneyekeman pêkewe nawe lêman merûxêne,le jêr balim da cûcele nazdarekanim nustûn,le xewyan rameperêne.ême em hêlane piçkolaneyeman be xwênî dil durust kirduwe lêman têk mede.Dindûkî şûşî cûcelekanim şûşey giyanime,xet u xalî per u balyan nîşaney giyanime.Emin le mergî xom natirsêm,belam tirsim leweye ew tîrey tên heldekey ser bika u we ber rolekanim kewê,le şîrin xew rayan perênê u bendî cerg u dilim bipsênê.
Ew kesey dewrî Daykî Nîştiman-î degêra 'Ebdullay Nehrî bû ke le salî 1360-î Hetawî koçî duwayî kird. Ew le cilubergî dayik da be dengî xoş u dilnşînî xoy be ahengêkî xefetawî ruwew rawkerekan ew şê'raney serewey dexwêndewe u degirya.'Ubeydîlay Eyûbiyan u Sîrûsî Hebîbî dewrî mindalekanyan degêra u ew demî her dûkyan mêrdmindal u le temenî 13 – 14 salî da bû.Sîrûsî Hebîbî lawêkî wêçû u bewec bû u dengî zor xoş bû u karî le ser dilî bîster dekird.Ew kirasêkî sipî deber dabû u çûbû deqalbî pepûleyekewe,deste barîk u şûşekanî ruwew asman heldehêna u yek le şê're be nêwbangekanî Hacî Qadrî Koyî dexwêndewe ke le pesnî
xuda daye.
Ey bê nezîr u hawta, her toy ke berqerarî / bê dar u bê diyarî, bêdar u payedarî
be zimanî mindalane le katêkda kulî giryanî le ewkî da bû le xuda deparawe daykî biparêzê u le çing rawkeranî rizgar ka.Nale u nuzay mindalaney ewende diltawên bû dilî hemû bîsterêkî dexiste of u janewe.
Lew hale da bîneran bê ewey bituwanin pêşî xoyan bigrin zorr zorr degiryan. şanoyeke le hewşey malêk pêşkêş dekra bo ewey der u dirawsêş lêy bê beş nebin. Ew jin u kiçaney şanokeyan le pişt penceran,le ser dîwaran u le ser serbananewe dedî,neyan detuwanî pêşî giryanî xoyan bigirn u gorr gurr firmêsk le çawyan dehate xuwarê u hîç bînerêk nebû ew şanoye karî le ser neka u be dîtinî xem daynegirê.Le şanoke da,duwa car mindalan bin pîlî daykiyan degirin u helîdestênên u maçî deken u dilî dedenewe ta ewey ke le sayey pêkêşî u wurey ewan da,daykî nîştiman le mirdin u yexsîrî u le çing rawkerekan rizgarî debê.Ew şanoye le şarekanî Mehabad, Nexede, şino u Bokan pêşan dira u xelik be germî pêşwazîyan lê kird."
Serçawe : " Pîşewayè Bîdarî, Xatératé Se'îdé Homayùn,bé kuşéşé Haşm Selîmî, be zimanî Farsî ,Mueseséyé çap u neşré Aras, Hewlér, 2004.” Laperrey 38,39 wergér:
Hesen Qazi
*Be daxewe em şê'rey Hejar lew kitêbey serewe da be kem u kùrrî u alugorewe çap kirawe,boye şê'rekeman le rùy nusxey çapkirawî ke le jimarey 5-î Nîştiman Rêbendanî 1323-î Hetawî, lapere 20 da bilaw kirawetewe nûsiyewe.
Seyd Mihemedî Semedî le kitêbekey da " Négahî bé tarîxé Mehabad" wêneyekî 'Ebdullay Nehrî çap kirduwe ke le şanoy Daykî Nîştiman da dewrî daykî gêrawe u denûsê: " Bîrî zîndû bê " 'Ebdullay Nehrî" nasraw be " 'Ebdullay Biraym şemzînî" le opêray Daykî Nîştiman da dewrî serekî hebû.Ew şanoye le mangî marsî 1945 [Xakelêwey 1324 ] le Sablaxê pêşkêş kira. Dengxoşî 'Ebdullay Nehrî le hemû kwéyek dengî dabuwewe.Le payîzî salî 1360-î Hetawî da koçî duwayî kird.Ruhî şad bê.Seyid Mihemedî Semedî le wutûwêjêk da delê 'Ebdullay Nehrî heta mirdinîşî xelik her be " daykî Nîştiman" nêwyan heldawe.
Hunermendî şano Birayimî Ferşî sebaret be Daykî Nîştiman rîwayetêkî dîkey dirêjtirî le ser binemay wutûwêj le gel Xenî Bulûryan nûsîwe.
Têbînî:wêney serewe be sipasewe le kitêbî " Négahî bé Tarîxé Mehabad" Seyid Mihemmed Semedî" wergîrawe.
No comments:
Post a Comment