Dû belge sebaret be kongirey yekemî Hîzbî Dêmokratî Kurdistan 2-î Xezlwerî 1324-î Hetawî

Dû belge sebaret be kongirey yekemî Hîzbî Dêmokratî Kurdistan 2-î Xezlwerî 1324-î Hetawî
Kurdistan , jimare 302 , şemo-î Xezelwerî 1329/ 29 -î Oktobirî 1949
organî Hîzbî Dêmokiratî Kurdistan ( le layen destey nûseran derdeçêt)

Têwersûranî pêncemîn werzî hewelîn kongirey Hîzbî Dêmokiratî Kurdistan

Pênc werz lemew ber de berwarî 2-î mangî Xezelwer da hewelîn kongirey Hîzbî Dêmokiratî Kurdistan le bajêrî Mehabad be îştirakî 270 – nefer nwêneranî tewawî çînekanî Kurdistanî mezn saz bû. Ew kongireye de mêjùy berberekanî netewey Kurd da xawenî kelkêkî zor gewre ye u bo kerretî hewel yêketî îrade u awat u amancî çînekanî Kurdistanî be îsbat geyand. Ew kongireye,diro, tebilîxat u buxtanî çendîn werzey dagîrkeranî êran u 'êraq u Turkiyey sûr kirdewe.Wekî me'lûme dujminanî netewey ême dayma dawayan dekird ke goya yêketî îrade u amanc de nêw netewey Kurd da de gorê da niye.Faşîstekanî Turkiye dawayan dekird ke " mebestî kurdayetî " le Turkiye da nemawe.Dem u dezgay Reza Xan be xoy defşî ke de nêwan 'eşîretekanî Kurdistan da nêwan naxoşî u dujminayetî pêk hênawe u heta hetaye le nêwan hel nagîrêt.
Belam hatinî nwêneranî tewawî Kurdistanî mezin u 'eşîretekan bo kongire îzharatî ewan de kongirey nawbiraw da dîwî awejùy dujminanî netewey Kurdî wederxst.
Ew nwêneraney ke bo kongire helbjêrdrabûn,le derdî netewey Kurd u le zulm u zorî dagîrkeran nîsbet be Kurdan be çakî agadar bûn u bo xoyan de nêw agirî zulmî dagîrkeran da desûtan.Degel ewey ke dagîrkeran bo pêşgîrî kirdin le hat u çoy Kurdan sinûre dataşrawekanyan qayim kirdibû,degel ewey ke têror u teb'îd u talan kirdin le ser sinûre dataşrawekan hukmatî dekird,belam dîsanekeş îradey yêketî xuwazî Kurdanyan pê bê hêz nekra u le Kurdistanî dagîrkirawî sûriye u 'êraq u turkiye ra çend nwênerêk bo îştirak kirdin de kongire da hatine Mehabadê.Nwênerî Kurdistanî dagîrkirawî 'êraq de kongire da raygeyand ke "debê tewawî Kurdistan yêk kewêt u meramî Hîzbî Dêmokiratî Kurdistan rizgar kirdinî tewawî Kurdistanî dagîr kirawe".
Nwênerî Kurdekanî sûriye kutî ke : "ême be tewawî hêzî xoman hazrîn ke be gwêrey meramnamey Hîzbî Dêmokiratî Kurdistan tê bikoşîn u emin slawî germ u gurî danîştûwanî Kurdistanî suriye u lubinan be xelkî qaremanî Mehabad u be nwêneranî kongire radegeyênim."
De kongire da le mer zulm u zorî dagîrkerekan, le mer siyasetî şovênîstî ewan nîsbet be ziman u rêwşwênî kurdewarî u le mer damezrandinî likekanî hîzb skalayêkî zor be 'emel hat. Pêşeway şehîdî netewey Kurd Qazî Mihemed dew kongireye da nutqî kird u le paş bexêrhênanî nwêneran u duwan lemer ew mebestaney jûrû raygeyand ke : Dujminan be xiyalî xoyan bo bed nêwkirdinî ême nêwî komonîstman le ser dadenên, belam zor teesuf keiême hêşta neman tuwanîwe bibîne komonîst.Mebestêk ke zor aşkiraye u pêdawîstî lêdwan niye, 'îbaret leweye ke dewletî şûrewî u jeneralîsmus Stalîn pêşeway raste qanî netewey Kurde u netewey Kurd be tenya de netîcey siyaset u yarmetî u hawkarî wîda rizgar debêt.
De hewelîn kongirey Hîzbî Dêmokratî Kurdistan da rêze qerarêk qebûl kira ke yêkêk le wan le mer qayim kirdinî dostayetî u yêketî xelkî Kurdistan u Azerbaycan bû.Her weha kongire le paş tewaw kirdinî karubarî xoy agadarîyêkî bilaw kirdewe ke: " ... Hewelîn kongirey Hîzbî Dêmokratî Kurdistan le paş çend roj skala be îştirakî nwêneranî tewawî netewey Kurd ew netîceyey wedest hêna ke debê Kurdistan rizgar u serbest u yêk bêt... meramnamey Hîzbî Dêmokratî Kurdistan bo berberekanî rizgarî netewey Kurd helkewtûtirîn çekêkî be birşte u debê komelanî xelk le dewrey ew hîzbe wexir bin..."
Nîhayet kongire be serokayetî Qazî Mihemed komîtey nawendî helbijard u pêy espard ke lew ro ra be gwêrî meram u nîzamî teswîb kirawî kongire dest be kar bikat.Bew curey karubarî hewelîn kongirey Hîzbî Dêmokiratî Kurdistan duwayî hat. Ew kongireye de mêjùy berberekanî Hîzbî Dêmokiratî Kurdistan da be kongirey pêk hênanî Yêketî netewey kurd deejmêrdrêt.Komîtey nawendî Hîzbî Dêmokiratî Kurdistan be gwêrey espardekanî kongire dest be kar bû u wekî xelkî Kurdistan boxoyan şahîdin, yêketêkî mehkem u qayim de nêw 'eşîretekan u çînekanî dîkey netewe da pêk hat u dagîrkeran degel eweş ke hêrişyan hêna u azadîxwaznyan de jêr te'qîb u têror da dana,belam dîsanekeş neyan tuwanî ew yêketiyey le nêwan helgirn.
Ew yêketiye ke espardey hewelîn kongirey Hîzbî Dêmokiratî Kurdistane,de şeraytî berberekanî nihênî ewroy Hîzbî Dêmokiratî Kurdistanîş da be çakî xoy denwênêt.

Kurdistan,jimarey (681) 43, şemo 1-î Xezelwerî 1333 / 23-î Oktobirî 1954
organî Hîzbî Dêmokiratî Kurdistan ( le layen destey nûseran ra derdeçêt)

9-mîn salî hewelîn kongirey Hîzbî Dêmokratî Kurdistan

Be rageyiştinî rojî 2- î mangî Xezelwer le rojî kiranewey kongirey yêkemî Hîzbî Dêmokiratî Kurdistan 9 sal radebrêt.Salî 1324 dew roje da le şarî Mehabad be îştirakî nwêneranî tewawî teşkîlatekanî Hîzbî Dêmokratî Kurdistan u her weha be huzûrî gelêk le piyawî be dîmen u pêşkewtùy welatî ême Hîzbî Dêmokiratî Kurdistan yêkemîn kongirey xoy saz kird.Ew beserhate le mêjùy netewey Kurd da beserhatêkî zor gewre bû.
Ehemiyetî sazbûnî Hîzbî Dêmokiratî Kurdistan u yêkemîn kongirey wî ber le hemû şitêk lewe daye ke,ew demî hêzî dêmokrasî be ser faşîzm da serkewtû bibû,wekû tewawî netewekan netewey Kurdîş lew helkewtuwayetiye îstîfadey kird u bo estandinî huqûq u rizgarî xoy destî be kar kird.Hîzbî Dêmokiratî Kurdistan tewawî hêze pêşkewtuwekanî le rîzeyêkî wahîd u yêkkewtû da be pêçewaney îrtîca' u împiryalîzm wexir hêna.Hîzbî Dêmokiratî Kurdistan welatî Kurdistanî le jêr nufûzî împiryalîzm derhêna u têkelawî nawçey hêdyaiyetî u dêmokirasî diniyay kird.Kongirey yêketî Hîzbî Dêmokiratî Kurdistan be hoy pesind kirdinî meramname u nîzamnamey hîzb beşî esasî awatî ew rojey netewey Kurdî de xoy da nuwand.
Le beyaniyekda ke,ber le saz bûnî kongire le layen Hîzbî Dêmokiratî Kurdistan ra bilaw kirawetewe rageyandrabû ke, "ême Kurdan ke, le êran da dejîn çend sal u belke çend qerne bo estandinî heq u îxtiyarî mîllî kêşeman kirduwe.Le xoman kirduwete gaw gerdûn.Bedibextane karbedestanî mustebîdî êran be hîç corêk hazir nebûn qise hîsabiyekanî ême bibîstin.Hetta lew heqe ke, le qanûnî esasî da bo eyalat u wilayetekanî êran dandirawe neyan hêştuwe fayde werbigirîn u hemîşe cuwabî ême gulle u bomb u top u gîran u derbederî u le dar dan u yexsîrî buwe".Her lew beyannameyeda rageyandrabû ke," hawwetenanî xoşewîst debê bizanin heq nadrêt, deestêndrêt.ême debê bo estandinî heq u îxtiyaratî mîllî cêgay xoman mile bikeyn؛ ew mileyeş yêketî, palwêkdan, teşkîlat u çûne pêşî pêwîste". Her lew beyannameye da 8 şu'arî taybetî Hîzbî Dêmokiratî Kurdistan nûsrabû.Lew şu'araneda heqî xudmuxtarî Kurdan,heqî xwêndin u nûsîn u îdare kirdinî karî welat be zimanî Kurdî, damezrandinî encumenî wîlayetî Kurdistan u diyarî kiranî me’mûrîn le xudî Kurdan dawa kirabû u rageyandrabû ke, netewey Kurd degel netewey Azerbaycan u Asorî u Ermenî u ewanî dîke destî birayetî dawete yêk u bo rizgarî tewawî xelkekanî êran berberekanî dekat.Lewêda rageyendrabû ke,Hîzbî Dêmokiratî Kurdistan be hoy îstîfade le serwetî tebî'î Kurdistan u pere pêdanî cûtêrî u tecaret u me'arîf u sihiye bo berewjûr birdinî barsitayî jiyanî madî u me'newî netewey Kurd berberekanî dekat.
Ew agadariye le layen 71 kes ra îmza kira bû ke, lewane 24 kesyan xawen milkî çikole, 18 kes wurde burjuwa, 9 kes rûnakbîr u karbedestî dewletî, 16 kes serok u endamî 'eşîret u 4 kes ruhanî bû[n]. Eweş nîşanî da ke,Hîzbî Dêmokiratî Kurdistan nek her le layen komelanî mezinî kirmanc u ladêyî ra,belke le layen tewawî tebeqatî rizgarîxuwazî Kurdistan ra pêşwazî lê kira.
Mebestî esasî ewî rojê ke, 'îbaret le berberekanî be pêçewaney faşîzm u împiryalîzm bû le meramnamey Hîzbî Dêmokiratî Kurdistan da zor be çakî u rûnakî rageyendirawe u wezîfey esasî ewî rojêy Kurdan nîşan dirawe.
Le mer nîwe u natewawî meramnameke ew demî nedekra bidwéyn,çunke mebestî esasî be durustî le wêda nîşan dirabû, belam ewro, le halêk da ke nawçey hêdiyayetî u dêmokirasî dinya gelêk berew pêş çuwe u zîdyetî komelayetî le welatî ême da gelêk perey girtuwe nakrêt le merr gelêk lew nîwe u natewawyane bêdeng dabinîşîn.
Natewawîyêkî zor gewre ke,ewro lew meramnameye da weber çaw dekewêt 'îbaret leweye ke,le wêda le mert mebestî zewî u berberekanî çînayetî le Kurdistan da çi nekutrawe.Le halêk da ke,burjuwazî êran be lewnî lîbiral mebestî îslahatî zewî dehênête gorê,le halêk da ke,hetta şa zewî beş kirdin be gewretirîn hoy tebilîxatî xoy dezanê,hîzbêk ke, xoy be nwênerî mîlîoneha, însanî zehmetkêş dezanê, hîzbêk ke, deyewêt rêgay rizgarî be xelk nîşan bidat, natuwanê îtir le merr mebestî zewî bêdeng bêt. Le nêwan labirdinî fêodalîzm u mehw kirdinewey wî u şwênî sêrwaj yêkêk lew amance here gewraneye ke, ewroke de beranber netewey Kurd da rawestawe.
Ewro le halêk da ke, 9 sal le hewelîn kongirey Hîzbî Dêmokiratî Kurdistan radebrêt netewey Kurd le jêr rehberî Hîzbî Dêmokratî Kurdistan da be pêçewaney dezgay monarxo- faşîstî şa – Zahîdî berberekanî dekat u têdekoşêt ke nîştmanî xoy le jêr çengurrkî împiryalîzm derbhênêt.
Ewro şu'arî esasî berberekanî be pêçewaney împiryalîzme, lew haleda berberekanî çînayetî le ser esasî ew şu'are berew pêş derwat.

Têbînî : em dû nûsrawey serewe le " Rojnamey Kurdistan" wergîrawe. Ew rojnameye le lapereyekda le gel rojnamey " Azerbaycan" organî fîrqey dêmokiratî Azerbaycan be salanî dûr u dirêj le şarî Bako çap kirawe. lewaneye ew rojname yek lapereyiye ta hezar jimarey lê bilawbûbêtewe. Duwayîn jimarey ke le berdest ême daye jimare 877 e ke le 21-î Xermananî 1335/ 12-î Sêptambirî 1956 derçuwe.
u wêdeçê ew nûsrawane be qelemî Rehîmî Qazî bê ke bo xoy yekêk le beşdaranî kongirey yekemî Hîzbî Dêmokiratî Kurdistan buwe.Sipas bo profêsor Tûrecî Etabekî ke nûsxey le ber helgîrawey 36 jimarey ew "kurdistan" ey le ber dest nayin.